dinsdag 17 mei 2022

De Heggenmus verzorgt zijn verenkleed

Veren zijn erg belangrijk voor vogels en hebben meerdere functies zoals vliegen, isolatie, camouflage of pronken en het afstoten van water. Vogels zijn er dan ook zuinig op en poetsen hun veren uitvoerig. Tijdens het poetsen worden stof, vuil en parasieten verwijderd. Vervolgens wordt het verenkleed ingevet of geolied, zodat de veren flexibel en waterafstotend blijven.


De Heggenmus verzorgt zijn verenkleed

Als ze gebaad hebben moeten de veren nog even glad gestreken worden. Daar nemen ze ook de tijd voor. Met ‘wax’, afkomstig van een klier bij de staart, worden de veren ingevet om waterafstotend te maken (niet perse bij elke badgang). Het gladstrijken van de veren is nodig om ze in goede conditie te houden. Dit gladstrijken van de veren begint de vogel door de snavel over een stuitklier onderaan de staart te wrijven. Het stof en de parasieten die tijdens het wassen niet weggespoeld zijn worden alsnog van de veren weg gewreven.

Veel zangvogels, zoals vinken, kool- en pimpelmezen, heggenmussen en roodborstjes, nemen eerst een bad voordat ze gaan poetsen. In de natuur hebben vogels verschillende mogelijkheden om zichzelf schoon te houden. Dit kan door bijvoorbeeld een hoge luchtvochtigheid of door een nabijgelegen riviertje. Sommige vogels zijn liever lui en laten hun veren schoonmaken. Er zijn Gaaien die expres in een mierennest gaan staan en de mieren parasieten uit hun verenkleed laten halen.

donderdag 12 mei 2022

De Spreeuw nestelt in een oude spechtenholte

Spreeuwen nestelen in natuurlijke holtes in bomen, in nestkasten maar ook in gebouwen. Vaak nestelen ze in oude nestholtes van de Grote bonte specht. Spreeuwen zijn een van de meest voorkomende broedvogels van Nederland. Ze broeden van half april tot in juni. Ze hebben één, soms twee legsels met gewoonlijk 4-6 eieren. De broedduur bedraagt 11-13 dagen. Het zijn geen koloniebroeder, maar broedt wel graag met meerdere soortgenoten bij elkaar in de buurt. De jongen zitten 19-24 dagen in het nest. Als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog zo'n 4-5 dagen gevoerd.


De Spreeuw nestelt in een oude spechtenholte

Ze tasten de bodem van weilanden en grasvelden af op zoek naar insectenlarven, zoals van de langpootmug (emelten). Ze zijn nog talrijk, maar nemen snel af. Na de broedtijd verzamelen spreeuwen zich op grote slaapplaatsen. In het najaar komen er vanuit Noord- en Midden-Europa veel spreeuwen naar onze omgeving. Rond de slaapplaatsen vormen zich dichte wolken van duizenden spreeuwen die prachtig op en neer 'golven' in de lucht.

Spreeuwen broeden in holtes van bomen, in nestkasten en in gaten en kieren van gebouwen. Spreeuwen zijn opportunisten en je komt ze dan ook op veel plaatsen in ons land tegen, ook in dorpen en steden (bijvoorbeeld op stations). Echte graslandvogel. Grasvelden (van vochtig tot droog) en in veel mindere mate akkers voorzien spreeuwen van insecten en hun larven.

De Grote bonte specht met een nest in de wilg

Vanmorgen fietste ik over een bospad met daarlangs wilgenbomen. Schietwilgen om precies te zijn. Ik hoorden het geluid van een kloppende specht. Het geluid was dichtbij, maar het klonk gedempt. Omdat ik geen specht tegen de boom zag, liep ik rond de boom Ik zag een spechtenholte die er nog vers uit zag en de richting waar het geluid vandaan kwam klopte met de plaats waar de holte in de boom zat.


De Grote bonte specht met een nest in de wilg

Een Grote bonte specht was de binnenkant van de nestholte aan het bijwerken, zo leek het. Even later zag ik de specht uit de holte komen, met de uitwerpselen van de jonge kuikens die in het nest zaten. Ik stelde mijn videocamera op en maakte wat opnames, die ik middels een app op mijn telefoon bediende.

De Grote bonte specht broedt vanaf begin april. Ze broeden slechts één legsel van 5-7 eieren. Ze gebruiken jaarlijks een nieuwe nestplek, die zowel door de man als de vrouw uitgehakt wordt in zachte boomsoort. De eieren worden op het hout in de nestholte gelegd. Omdat de nestholte bescherming biedt tegen predators, zijn de zijn crèmewit van kleur. Vogels in open nesten leggen eieren met een gecamoufleerde eierschaal. De broedduur is 10-12 dagen. De jongen zitten 20-23 dagen in het nest. Zowel man als vrouw broedt de eieren uit. Als de jongen zijn uitgevlogen, worden ze verdeeld door de ouders en nog zo'n 10 dagen verzorgd.

zondag 8 mei 2022

Schotelven 2.0 nabij de Neterselse Heide

Bij het afgraven van de vruchtbare toplaag van het grasland tegen natuurgebied de Neterselse Heide, is er een waterplas ontstaan die bovendien gevoed wordt door water dat vanaf de landerijen eerst in deze plas stroomt voordat het verder wordt afgevoerd naar de Groote Beerze. Deze waterplas ligt aan het Schotelven, een straat met een uitlopende zandpad die vanuit Netersel naar de Neterselse Heide leidt. Schotelven 2.0 is geen officiële naam voor deze waterplas, maar 2.0 is het wel.


Schotelven 2.0 nabij de Neterselse Heide

Het Schotelven is vernoemd naar een heideven die enkele honderden meters naast de zandweg op de Neterselse Heide ligt. Het project aan het Schotelven maakt deel uit van de herstelmaatregelen van de Natte Natuurparel De Utrecht, een gebied dat meer omvat als Landgoed De Utrecht. Ook de Neterselse Heide, de Mispeleindse Heide en Beekherstel De Reusel (beekje) zijn vanwege de hydrologische samenhang tussen de projecten geïntegreerd tot één project samengevoegd. Het project wordt beheerd door Waterschap De Dommel, die ook het Beekherstel Groote Beerze voor haar rekening nam. De financiering komen van Provincie Noord-Brabant.

Alle maatregelen zijn er op gericht om de verdroging tegen te gaan en water te bergen tijdens hevige regenval. De B-waterlopen zijn op enkele plaatsen omgeleid om te voorkomen dat voedselrijk landbouwwater niet meer door natuurgebieden stroomt en zo geen extra voeding meer te geven aan stikstofminnende planten zoals het pijpenstrootje. Verder zijn sloten en afvoerkanalen gedempt of verondiept om het water in de natuurgebieden vast te houden.

donderdag 5 mei 2022

Koolmees kuikens zijn 1 dag uit het ei

Vanmiddag zag ik dat de koolmees 8 kuikens in het nest had. Ze moeten gisteren uitgekomen zijn. Van de 9 eieren is er 1 niet uitgekomen. Ze hebben nog lichte dons op de hoofdjes, de witte puntje in de mondhoek die ze enkele dagen later krijgen hebben ze nog niet en de ogen zijn gesloten.


Koolmees kuikens zijn 1 dag uit het ei

De koolmees is als boomvogel een holenbroeder, die zijn nest in een boomholte of een namaakholte (nestkast) maakt. Tussen begin april en begin mei legt het vrouwtje 4-12 eieren (gemiddeld 8-9). Ze moet ongeveer twee weken broeden voor de eieren uitkomen. Daarna verblijven de jongen nog ongeveer 19 dagen in het nest voordat ze uitvliegen. De ouders zijn gedurende die tijd erg druk met het aanslepen van voedsel voor de jongen. Honderden keren per dag op en neer.

De eileg loopt van begin april tot begin juni, met piek eind april/begin mei en soms tweede piek eind mei/begin juni. Bij een koud voorjaar wordt de eerste eileg uitgesteld. De vogels voelen goed aan wanneer er blad aan bomen en struiken komt en wanneer de rupsen hun piek bereiken. Een tot twee broedsels per jaar, meestal 6-12 eieren, broedduur 13-15 dagen, nestjongenperiode 18-21 dagen, jongen worden na uitvliegen nog 2-3 weken gevoerd.

woensdag 4 mei 2022

Merel juveniel zoekt naar voedsel

Volwassen Merel mannelijke (Turdus merula) hebben een zwart verenkleed, een gele snavel en een oogring. Het vrouwtje is donkerbruin en haar keel en borst zijn iets lichter. Het vrouwtje en de juveniel zijn meer gecamoufleerd dankzij een donkerbruin verenkleed. Beide geslachten zijn territoriaal in hun broedgebied in bossen en tuinen. De merel is omnivoor en voedt zich met insecten, aardwormen, bessen, vruchten en slakken.


Merel juveniel zoekt naar voedsel

Dat merels prachtig kunnen zingen, heb je vast al wel eens gehoord. Maar weet je ook dat ze met hun snavel vrouwtjes lokken en dat ze slimme trucjes gebruiken om aan voedsel te geraken? Een zingend mannetje trekt de aandacht van een vrouwtje. Maar vooral de kleur van de snavel waar dat lied uitkomt, interesseert haar. Hoe feller oranje, hoe sneller haar hart gaat slaan. De kleur weerspiegelt zijn gezondheid. Intens oranje betekent dus een prima vader in spe.

Een juveniel heeft een donkere, hoornkleurige snavel en onopvallende oogring. Het verenkleed lijkt op dat van een volwassen vrouwtje, maar is ook licht gevlekt op de bovenzijde. Voordat hij vliegvlug is heeft de juveniel een gespikkelde borst, die lichter is gekleurd dan die van een volwassen vrouwtje. Over het algemeen zijn mannelijke juvenielen iets donkerder dan de vrouwelijke. Een mannetje van een jaar oud heeft al het zwarte verenkleed, maar de snavel en oogring zijn nog onopvallend gekleurd en de vleugels bruin gekleurd.

Merels zijn alleseters en voeden zich onder meer met wormen, insecten, slakken, bessen, brood, zaden, afval en diverse soorten vogelvoer. Ze hebben een territorium dat door het mannetje vinnig wordt verdedigd tegen soortgenoten en ook wel tegen kleinere vogels. Ze foerageren meestal hippend op de grond en in de grond hakkend. Daarbij werpen ze mos en bladeren op, een techniek waar het bos zelf ook van profiteert, want zo wordt de bodem verlucht. Als de vogels op zoek zijn naar regenwormen houden ze hun kop scheef, waarschijnlijk om bodemleven te horen.

Hun grote ogen zijn karakteristiek voor het feit dat ze ook oogjagers zijn, ze zoeken met andere woorden hun prooien door de grond af te speuren. Ook eten ze in de late zomer bessen en vlezige, zoete vruchten uit struiken en dat wordt hen soms kwalijk genomen door de fruittelers. De merel heeft een vrij grote, spitse snavel, die perfect aangepast is aan het eten van zaden en groter voedsel. Deze snavelvorm komt voor bij talrijke andere vogels van gemiddelde grootte. De scherpte maakt het mogelijk kleine deeltjes op te pikken, maar de lengte laat ook het verorberen van groter voedsel toe.

Merels stoten na het eten soms braakballen met daarin onverteerde zaden uit. Zaden van gegeten bessen kunnen kilometers verderop worden gedeponeerd. De vogel heeft zo een aandeel in de verspreiding van planten. Dit is ook in het belang van de eigen soort waarvoor zo een deel van de voedselvoorziening wordt verzekerd.

zondag 1 mei 2022

Brandganzen op het Kesseven - Ravels

Vanmorgen ging ik met de fiets naar het Belgische Ravels (provincie Antwerpen). Daar zijn twee vennen in het Gewestbos. De grootste is het Kesseven, de andere het Klotven. Op het Kesseven zaten vijf Brandganzen. De aanwezigheid van Brandganzen in de maand mei is voor deze zuidelijke regio bijzonder. Op 21 juli 2019 spotten ik daar een koppel brandganzen met twee jonge kuikens (https://bit.ly/3Kz93lC). Het gebied staat ook bekend als Het Kijkverdriet, een nabijgelegen straat.


Brandganzen op het Kesseven - Ravels

De Brandgans is een hoofdzakelijk zwart-witte gans die normaal broedt in de arctische gebieden van Groenland, Spitsbergen en Noord Rusland. In de 80er en 90er jaren van de vorige eeuw heeft de soort zijn broedgebied uitgebreid naar het Oostzeegebied. Sedert medio jaren 80 broedt de soort, in toenemende mate, in Nederland en België. De herkomst van deze vogels is nog onduidelijk, het gaat waarschijnlijk om verwilderde of aangeschoten vogels. De in Nederland en België broedende vogels zijn waarschijnlijk standvogel.

De soort overwintert in groten getale in Nederland en België; voor Brandganzen is Nederland van groot belang. De vogels overwinteren, vaak in grote groepen van 1000en vogels, vooral in Zuidwest Friesland, het Deltagebied, de Lauwersmeer, Noord Friesland, Noord Groningen en de Dollard. In het binnenland is de soort veel minder algemeen, maar ook daar kunnen vogels worden waargenomen in groepen overwinterende ganzen van andere soorten.