De IJsvogel verzorgt zijn verenkleed

Als de IJsvogel voorbij komt vliegen zie je niet veel meer dan een blauwe flits. IJsvogels zijn vogels die je bij beken en rivieren met stromend water kunt vinden. Broeden doen ze ook aan stilstaand water. Hun nesttunnel graven ze in zandige of lemige steile oeverranden. Hoewel de naam anders doet vermoeden maken strenge winters veel slachtoffers onder de ijsvogels. Omdat ze bij dichtgevroren water niet meer bij hun voedsel kunnen, sterven ze bij gebrek aan vis door verhongering.

De IJsvogel verzorgt zijn verenkleed

De onmiskenbaar blauw en oranje gekleurd maakt veel indruk als je deze vogel ziet. Het is een vogel die iedere natuurfotograaf op zijn wensenlijst heeft staan. Ze zijn een beetje plomp gebouwd met korte staart en een grote kop en snavel. Witte keel en zijhals. De vleugels en de kruin zijn groenachtig blauw met een helderblauwe rug en stuit. Ze zitten vaak rechtop op een laaghangende tak boven het water te loeren naar visjes. Ze vliegen met hoge snelheid (tot 80 km/uur) luid roepend over het water en is dan goed te zien. Vrouwtjes hebben een oranjerode ondersnavel, bij de man is die zwart.

IJsvogels nestelen het liefst langs langzaam stromende beken. In mindere mate wordt ook bij stilstaande, visrijke wateren genesteld. Ze komen voor bij meren, moeras, oevers, parken en tuinen, plassen, rietland en ruigte, rivieren en vennen. IJsvogels duiken in helder, liefst stromend water naar visjes maar ook naar waterinsecten. IJsvogels stellen prijs op enkele bomen of struiken langs de oever, bij wijze van uitvalsbasis. Ze zitten dan vaak stil op een laaghangende tak boven het water te loeren naar visjes. Voordat hij duikt 'bidt' de ijsvogel soms even boven het water.

IJsvogels broeden vanaf februari tot en met maart. Ze graven tunnels in oevers met een een 0,5 meter lange gang met aan het einde een broedkamer. Als in de wanden boomwortels tegen komen die het verder graven bemoeilijken, maken ze een nieuwe gang op een kleine afstand van hun eerste gang. Als in een oever of in de voet van een omgewaaide boom die langs het water staat meerdere gangen te zien zijn, is de gang die naar het nest leidt te herkennen aan de uitwerpselen die de vogels vanuit het einde van de gang naar buiten spuiten. De broedvogels doen dat om het broeden zo kort mogelijk te onderbreken. De bijna uitvliegende jongen doen dat ook. Hoe meer uitwerpselen, hoe langer er al gebroed is en hoe groter de jonge vogels op het nest al zijn. Na het verlaten van het nest met jongen nemen de ouders een bad om de stank van de uitwerpselen van de jongen in het nest weg te wassen.

Ze leggen meerdere legsels per jaar van meestal 6 tot 7 eieren. De man en vrouw broeden de eieren in 19 tot 21 dagen uit. De jongen zitten zo'n 22 tot 28 dagen op het nest voor ze uitvliegen. Het voedsel bestaat uit visjes, maar ook uit waterinsecten zoals libellenlarven. Vissen worden mee naar de zitpost genomen en worden daar eerst tegen een tak geslagen voordat ze worden doorgeslikt. IJsvogels jaagt vanaf een zitpost en bidt ook regelmatig en duikt in het water om zijn prooi te pakken.

De Pimpelmees in een kleine holte van een eik

Vrijdag morgen 21 mei filmde ik een Pimpelmees die in een kleine holte zat van een eikenboom. De holte zat aan de achterkant van de boom, gezien vanaf een verbindingsweg die twee dorpen met elkaar verbindt. De meesjes hebben jonge. De ouders vlogen onophoudelijk heen een weer om de hongerige jong in het nest te voeden met kleine rupsjes. Bij het verlaten van het nest namen ze regelmatig de uitwerpselen van de jongen mee om zo het nest schoon te houden.

De Pimpelmees in een kleine holte van een eik

Pimpelmezen zijn holenbroeders. De meeste kennen de Pimpelmees omdat ze veel in onze tuinen voor komen, maar de meeste zitten toch echt in de vrije natuur. Daar zitten ze in oude nestholtes van spechten of in holtes die ontstaan zijn door het uitrotten van afgebroken of afgezaagde boomtakken. Als het oog dat over blijft uit rot ontstaat er een holte, waar de mezen nog wat zacht rot materiaal weg halen.

Ook de Koolmezen wonen in holtes die ze kunnen vinden in de vrije natuur. Laatst zag ik een nest in een weipaal. De bovenkant was helemaal uitgehold door rotting. Alleen de zijkanten stonden nog overeind. De bovenkant was helemaal open, waardoor het nest waarschijnlijk niet helemaal droog zal blijven tijdens een regenbui.

De Koolmezen van 12 dagen groeien als kool

De Koolmezen uit dit nest moeten rond 4 mei uit het ei gekomen zijn. Ik heb dit nest een paar keer gecontroleerd, net als de andere nestkasten in de tuin. Vanochtend heb ik mijn GoPro camera boven in de nestkast gelegd. Op de beelden is te zien hoe hard ze groeien. De jonge Koolmezen zijn nu 12 dagen oud. Het verenkleed is grotendeels al gevormd. Er zijn er al die flink met de vleugels beginnen te fladderen, de eerste oefeningen voor de echte vliegopening.

De jonge Koolmezen van 12 dagen groeien als kool

Zes kuikens in een Koolmezenkast is nu niet wat je verwacht. Normaal zijn er dat al gauw tien tot zelfs twaalf per nest. Deze video is natuurlijk ingekort. De opname duurde in werkelijkheid een half uur. De periodes dat de mezen onderweg waren om voedsel te zoeken en het op het nest stel was zijn er uitgeknipt. Van dat half uur is er dus 9 minuten over gebleven.

Jongen Koolmezen zitten 18-20 dagen op het nest. Nadat ze zijn uitgevlogen, worden de jongen nog 2-3 weken gevoerd. Als jonge mezen geboren zijn op dinsdag 4 mei, dan zullen ze iets meer dan 2½ week later uitvliegen. Dat zou zaterdag 22 mei of zondag 23 mei kunnen zijn. Jonge mezen zullen een dag of 3 à 4 voor uitvliegen al door de vliegopening naar buiten kijken.

UPDATE: Zondag 23 mei was de nestkast verlaten. Alle jongen waren uitgevlogen. Een succesvolle broed voor dit nest.

Nest jonge Koolmezen van zes dagen oud

Gisteren ochtend heb ik mijn GoPro camera nog eens boven ik de Mezen nestkast gelegd. Ik was benieuwd hoe de kuikentjes het maken en hoe ze groeien. De jonge Koolmezen zijn nu zes dagen oud. De slagpennen beginnen zich te vormen.

De Vink (Fringilla coelebs)

Zeven mei telde ik vijf jonge kuikentjes die uit het ei gekomen zijn. Op de video van vandaag zag ik op een zeker moment 6 bekjes ver open gespreid om voedsel aan te nemen. Of die zesde later nog uit het ei gekomen is, of dat er 6 mei een niet boven de andere uit kwam, weet ik niet. Het is een klein nest, daar het heel normaal is dat er tien tot zelfs twaalf jonge in een nest voorkomen. Of dit een tendens is van de laatste paar jaar, weet ik niet. Het is wel zo dat het de laatste jaren met de zangvogels in het bijzonder slechter slechter gaat.

Deze video is natuurlijk ingekort. De opname duurde in werkelijkheid een half uur. De periodes dat de mezen onderweg waren om voedsel te zoeken en het op het nest stel was zijn er uitgeknipt. Van dat half uur is er dus 9 minuten over gebleven.

Op kraamvisite bij familie Koolmees

Dinsdag 4 mei publiceerde ik een video over een Koolmees die de mei storm moest weerstaan. Vanmorgen was een andere koolmezen familie aan de beurt. Met de titel 'Op kraamvisite bij familie Koolmees' lijdt het geen twijfel in welk stadium deze koolmees verkeert als het gaat om het broeden. Vandaag telde ik vijf jonge kuikentjes die uit het ei gekomen zijn. Mogelijk volgen en de komende dagen nog een paar. Het nest telde 8 eitjes.

De Koolmees is toch wat onrustig op het nest tijdens de storm.

Na een broedduur van 13-15 dagen moeten de ouders aan de slag om insecten te vangen die aan de nog kwetsbaren jonge kuikentjes gevoerd worden. Als de eieren uitgekomen zijn, dan begint het voeren van de jongen door beide ouders. Je ziet de mezen dan af en aan vliegen met rupsen, spinnen, vlinders en andere insecten. De eerste dagen nadat de kuikentjes uit het ei zijn gekomen worden ze voornamelijk gevoed met kleine vliegjes, spinnetjes en hele kleine rupsjes. De grotere rupsen komen pas later. Die zijn nog iets te groot gedurende de eerste dagen. Tijdens de nestduur zullen de mezen circa 5 duizend insecten vangen voor de jongen. Jongen zitten 18-21 dagen op het nest. Nadat ze zijn uitgevlogen, worden de jongen nog 2-3 weken gevoerd.

Koolmees op het nest tijdens de storm

Tijdens de mei stom die vandaag over ons land trok, was de Koolmees toch een beetje onrustig op het nest. Ze zit nog niet echt te broeden, maar vertoefde toch een tijd op het nest. Op dit moment heeft ze drie eitjes gelegd. Dat kunnen er 8 tot 10 worden. Ze leggen elke dag een ei. Na het achtste eitje begint ze met het echte broeden.

De Koolmees is toch wat onrustig op het nest tijdens de storm.

Soms waaide het zo hard dat de nestkast iets op en neer schudden. Je kunt goed zien dat de wind tussen de spleet van de voorkant waait en haar veertjes opwaaien. Buiten plenst het en de wind gaat flink te keer. Vogels voelen een storm al een tijdje aankomen voordat het echt begint te stormen. Hoe het kan dat vogels een storm kunnen voorspellen, is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk voelen sommige vogels infrageluid op. Dat zijn trillingen met zo'n lage frequentie dat ze voor de mens niet te horen zijn. Aan dat infrageluid kunnen vogels een storm horen aankomen die pas een paar dagen later over hun gebied raast.

De koolmees broedt tussen april en juli. Als de mezen bezig zijn met het maken van een nest is dit duidelijk te zien, omdat het vrouwtje af en aan vliegt met takjes en stukjes mos. Vervolgens is het ruim een week rustig nabij het mezennest in de tuin, vanwege het leggen van de eieren. Als het in het voorjaar plotseling weer erg koud wordt wachten mezen met het leggen van eieren. Bij erg koud weer lopen de bomen en struiken niet zo snel uit of stoppen die zelfs met het uitlopen van de knoppen. Zo komen de bomen en struiken ook later in het blad. Later in het blad, is ook later rupsen, en dat is net het voedsel die mezen aan hun jongen voeren. De mezen weten erg goed wat plannen is. Zodra het warm genoeg is begint het blad weer te groeien waarop de mezen beginnen met de eileg. Dan leggen ze elke dag 1 ei. Dit loopt op tot zo’n 8 à 12 eieren en dus evenveel dagen. Het vrouwtje begint met broeden als 8-10 eieren zijn gelegd.

Tijdens het uitbroeden van de eieren verlaat het vrouwtje overdag ongeveer elk uur nest voor een tijdje. Als ze wel op het nest zit, wordt ze regelmatig gevoerd door het mannetje. De broedduur 13-15 dagen. Kuikens worden gevoerd door beide ouders. Als de eieren uitgekomen zijn, dan begint het voeren van de jongen door beide ouders. Je ziet de mezen dan af en aan vliegen met rupsen, spinnen, vlinders en andere insecten. Tijdens de nestduur zullen de mezen circa 5 duizend insecten vangen voor de jongen. Jongen zitten 18-21 dagen op het nest. Nadat ze zijn uitgevlogen, worden de jongen nog 2-3 weken gevoerd.