dinsdag 28 april 2020

De roffel van de Kleine bonte specht

De Kleine bonte specht laat rond april en mei zijn roffel goed horen. De rest van het jaar is hij stil, dus de Kleine bonte specht is het beste te vinden tijdens de broedtijd.

De roffel van de Kleine bonte specht

Op een van de scènes die ik filmde over het uithakken van hun nestholte was de roffel goed te zien en te horen. De roep van de Kleine bonte specht is een snel herhaald kie-kie-kie. De roffel is ook speciaal. Deze klinkt zacht en hoog (afhankelijk van het materiaal waarop hij roffelt kan dit variëren). Het bijzondere is dat de roffel niet afneemt in snelheid of in hoogte van het geluid. Bij de Grote bonte specht daalt de snelheid aan het eind van elke roffel en wordt het geluid iets lager.

Op de opname kun je zien en horen dat de Kleine bonte specht steeds het zelfde roffelt.

maandag 27 april 2020

De Kleine bonte specht hakt een nestholte

Na de Middelste bonte specht heb ik nu ook de Kleine bonte specht op video vast kunnen leggen. Ze zijn nog volop bezig met het uithakken van de nestholte. In het voorjaar wordt met geroffel het territorium afgebakend. Die roffel is zachter en sneller als die van de Grote Bonte Specht. Terwijl veel spechten al eieren hebben gelegd, is de Kleine bonte specht nog bezig met het uithakken van de nestholte. Opvallend was wel dat het vrouwtje vaker aan het hakken was als het mannetje.


De Kleine bonte specht is het kleinduimpje onder de spechten. Niet groter dan een flinke mus of een vink. Jet is een onopvallend vogeltje dat je maar zelden te zien krijgt. Slechts zijn zang - een valkachtig 'kikiki'- verraadt hem. De Kleine bonte specht heeft veel zwarte en witte strepen op zijn vleugels en rug, maar geen rode onderstaart dekveren. Het mannetje heeft een rode, het vrouwtje een zwartwitte kopkap. Verder onderscheidt de Kleine bonte specht zich van zijn grotere broer door het ontbreken van de witte schoudervlekken.

Doordat ze op dunnere takken roffelen is hun geroffel wat zwakker en hoger van toon dan het geroffel van andere spechten, maar ze doen het langer achter elkaar (meer dan 1 seconde) en met kortere tussenpozen. Een ander onderdeel van de balts is de merkwaardige, nogal langzame, vleermuisachtige vlucht. Kleine bonte spechten komen vooral voor op open terrein in laag- en heuvelachtig land.

De Kleine bonte specht heeft een voorkeur voor natte gebieden maar is ook te vinden in boomgaarden en een parkachtige omgeving. De specht verkiest vaak kleinere dode takken en twijgen, op variërende hoogte van twee tot twintig meter boven de grond in zachthout, zoals bijvoorbeeld in populieren, berk of wilg. Ze maken bijna altijd een nieuwe nestholte. De nestopening perfect rond, klein en mist de schuine entree van Grote bonte specht. De Kleine bonte specht maakt een vlieggat met een diameter van 3 tot 3,5 centimeter. De nestholte zelf is 10 tot 18 centimeter diep en is op de bodem bedekt met houtkrullen en fijn zaagsel. Een schacht verbindt de holte met het vlieggat en kan relatief lang zijn. Vaak bevindt de eigenlijke holte zich dertig centimeter of meer onder de ingang.

De Kleine bonte specht legt een maal per jaar van half april tot half mei 5 tot 6 eieren. De broedduur is 10 tot 11 dagen. De jongen vogels blijven 21 tot 25 dagen in het nest, waarna de jongen nog 14 tot 28 dagen na uitvliegen begeleid worden. Bedelende jongen in nest veel minder opvallend dan bij Grote bonte specht.

donderdag 23 april 2020

De Boomklever is een metselaar

Boomklevers zijn holenbroeders en staan erom bekend de opening van hun broedholte te verkleinen door te 'metselen' met modder. Deze metseldrang is vaak zo sterk, dat ook wanneer het gat al de juiste grootte heeft, er in de omgeving toch nog een metselwerk gemaakt wordt.

Het vrouwtje stribbelde weg even tegen, maar de Middelste bonte spechten broeden toch echt samen.

De boomklever dankt zijn naam aan het vermogen bomen zowel omhoog als omlaag te beklimmen, waardoor de vogel als het ware lijkt te kleven aan de stam, zonder te vallen. Boomklevers zijn holenbroeders en staan erom bekend de opening van hun broedholte te verkleinen door te 'metselen' met modder. Deze metseldrang is vaak zo sterk, dat ook wanneer het gat al de juiste grootte heeft, er in de omgeving toch nog een metselwerk gemaakt wordt. Boomklevers die in nestkasten broeden maken bijvoorbeeld een versterkt dakoverstek boven de invliegopening.

De Middelste bonte spechten broeden samen

De meeste spechten broeden gezamenlijk. Zowel de man als de vrouwe nemen het broeden voor hun rekening. Zo ook de Middelste bonte specht. Vanmorgen was ik getuigen van de aflossing van de Middelste bonte spechten bij het broeden. Aanvankelijk was het vrouwtje nog niet van plan om haar neurt aan het mannetje over te dragen. Op de video is goed te zien dat ze op de man in pikt om hem weg te jagen. Een tijdje later mocht hij wel het nest in.

Het vrouwtje stribbelde weg even tegen, maar de Middelste bonte spechten broeden toch echt samen.

Zaterdag 11 april 2020 filmde ik het uithakken van de nestholte. Vanmorgen zag ik dat ze elkaar aflossen bij het broeden. Dit is een vastberaden koppen die het nest tot een goed einde zal brengen. Het vrouwtje legt drie tot acht eieren, die op houtspaanders worden gelegd. De eieren zijn zuiver wit, want holenbroeders hebben geen schutkleur voor de eieren nodig. Na 16 dagen broeden komen de eieren uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechtengat. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

Tijdens het broedseizoen zijn het mannetje en vrouwtje meestal monogaam. Tussen mannelijke spechten bestaat er veel rivaliteit, wat vaak gepaard gaat met agressief gedrag. Deze rivaliteit blijft zelfs nadat er koppels zijn gevormd nog vaak voortduren. Na de broedperiode bestaat er een lossere band tussen de broedparen. Veel middelste bonte spechten vernieuwen het volgende broedjaar hun band opnieuw.

woensdag 22 april 2020

De Roodborst zit te zonnen na een bad

De conditie van het verenkleed van een vogel is van het grootste belang. Roodborsten nemen vaak een bad, waarna ze hun veren strak strijken en daarna in de zon verder opdrogen.


Het bestaat uit diverse laagjes veren die luchtig en dakpansgewijs over elkaar heen liggen, een ingenieus systeem van temperatuurregulering. Dicht op het lichaam zijn de veertjes donszacht, verder naar buiten steviger en licht vettig, waterdruppels glijden er zo af. Als het koud is krijgt een roodborst kippenvel, waarbij zijn veren enigszins uit elkaar gaan staan en er meer ruimte ontstaat voor lucht die de warmte van zijn lichaam vasthoudt. Daarom zitten vogels in de winter als een dik bolletje. Roodborsten nemen regelmatig een zand- water- en/of zonnebad. Ze weten ook precies hoelang ze in de zon kunnen blijven zitten. Na elk zand- of waterbad pikken en krabben ze met hun snavel en pootjes ijverig tussen de veren om stof en parasieten te verwijderen, waarna ze door heftig schudden en fladderen de laatste stofjes van zich af werpen.

maandag 20 april 2020

Natuurlijke nestholte van een Pimpelmees

Zo had ik een nestholte van een Pimpelmees niet verwacht. Nadat een stam van een Els is afgezaagd is de kern van de stronk weggerot, en net daar heeft een Pimpelmees een nest in gebouwd. Na de foto's die ik gisteren maakte met mijn pocketcamera (Nikon Coolpix 9900S), maakte ik vandaag een video.


Pimpelmezen zijn holenbroeders. De meeste kennen de Pimpelmees omdat ze veel in onze tuinen voor komen, maar de meeste zitten toch echt in de vrije natuur. Daar zitten ze in oude nestholtes van spechten of in holtes die ontstaan zijn door het uitrotten van afgebroken of afgezaagde boomtakken. Als het oog dat over blijft uit rot ontstaat er een holte, waar de mezen nog wat zacht rot materiaal weg halen.

Oog in oog met een reegeit

Reeën komen veel voor in Nederland, maar ze zijn erg schuw. Tijdens het filmen van de Pimpelmees die in een natuurlijke holte woont, zag ik een Ree geit. Hij keek mij recht in de ogen aan, en bleef lange tijd stil staan. Op een gegeven moment nam zij de benen. Reeën zijn geen zeldzaamheid op Landgoed Wellenseind.

Een poos stond deze reegeit te kijken, afwegend wat te doen.

Landgoed Wellenseind is misschien wel de beste plek in de Kempen om Reeën te gaan zoeken. Er leeft een grote populatie die weinig gevaar kent, waardoor de dieren zich goed laten bekijken. De ree heeft een zandgele tot roodbruine zomervacht. Volwassen dieren hebben geen vlekken, jonge kalfjes wel. De ree heeft een kop-romplengte van 95 tot 140 centimeter, een lichaamsgewicht van 16 tot 35 kilogram en een schofthoogte tussen de 60 en de 90 centimeter. Mannetjes zijn over het algemeen groter dan vrouwtjes. Mannetjes hebben gemiddeld een schofthoogte van 64 tot 67 centimeter, vrouwtjes van 63 tot 67 centimeter.

De ree is geen grazer zoals een hert, maar een "knabbelaar": hij eet bramen, bessen, twijgen, scheuten, knoppen en loten van struiken en bomen, als rozenstruiken en coniferen, kruiden, grassen, bladeren, noten, paddenstoelen en landbouwgewassen als tulpen, granen en kropgewassen. 's Zomers voedt hij zich ook met jonge blaadjes. De ree is voornamelijk in de schemering actief. Van september tot april is hij voornamelijk 's nachts actief. Van mei tot augustus is hij ook overdag actief, vooral in gebieden waar hij niet wordt verstoord.

zaterdag 18 april 2020

Broedende Zwarte spechten lossen elkaar af

Gisteren vond ik een nestholte van een Zwarte specht. Ik twijfelde of het een nieuwe of een oude holte was. Vanmorgen werd het duidelijk, het is een nieuwe holte. Ik hoorde de Zwarte specht roepen en tegen een boom landen. Ik ben daarom post gaan vatten, en het wachten was begonnen. Met een camouflagedoek over mij en de camera heen, kon ik onopvallend beelden maken van het koppel, die elkaar aflossen bij het broeden. Om beurten nemen zowel het vrouwtje als de man het broeden voor hun rekening.

De broedende Zwarte spechten lossen elkaar af

Het vrouwtje legt één keer per jaar 3 tot 5 eieren. Het broeden duurt 12 tot 14 dagen, waarna de kuikens 3 tot 4 weken in het nest blijven voordat ze uit vliegen. Het vrouwtje werd na 2 tot 2,5 uur afgelost door het mannetje. Zo'n 2 tot 2,5 uur later kwam het vrouwtje weer terug, en mocht het mannetje zijn vleugels gaan strekken en wat te eten gaan zoeken.

De zwarte specht (Dryocopus martius) is de grootste specht die ons land kent. Het is de enige uit het geslacht Dryocopus. Hij is eenvoudig te herkennen aan zijn grote formaat, zijn zwarte verenkleed met rode kopkap en zijn typische roep. De man heeft een geheel rode kruin, vanaf het voorhoofd tot achter zijn kruin. Bij het vrouwtje is alleen de achterkruin rood. De zwarte specht is een geheimzinnige bosvogel met een teruggetrokken levenswijze. Kan elk jaar een nieuw nest uithakken in dikke loofbomen. Zo biedt de zwarte specht holten voor bosuilen, boommarters en vele andere soorten. Ze zijn schuw en vliegen snel weg zodra ze een mens waarnemen, of blijven uit het zicht aan de andere kant van de boom. De roffel van de zwarte specht is langzamer, langer en zwaarder dan de grote bonte specht.

zaterdag 11 april 2020

Middelste bonte specht hakt nestholte in wilg

Gisteren ontdekte ik een Middelste bonte specht die een nestholte aan het uithakken was in een wilg, zo'n 9 à 10 meter boven de grond. De snavel van de Middelste bonte specht is korter als die van de Grote Bonte Specht en heeft opvallende ronde kop met geheel rode kruin. Deze is te verwarren met jonge Grote Bonte spechten, die ook ene geheel rode krui hebben. De anaal streek is roze van kleur. Vanmorgen ging ik terug en filmde en fotografeerde ik deze prachtige specht met een professionele camera.

Nadat de Middelste bonte specht is aan komen vliegen kruipt hij naar de holte, waar het hakken weer begint.

Maar hoe kan het dat de specht geen hoofdpijn krijgt van het hakken?
De specht is daar speciaal op gebouwd. Met zeer hoge snelheid hakt een specht zijn snavel in op het hout, waarbij zijn kop abrupt tot stilstand komt. Tijdens het kloppen ondervindt zijn hoofd zo een vertraging tot wel 1200 G (1200 keer het gewicht van zijn lichaamsdeel). Wij zouden dat niet overleven maar de specht wel. De vertraging van de spechtenkop is vele malen sterker dan die van een frontale autobotsing.

De onderzoekers So Sang-Hee Yoon en Sungmin Park van de Berkeley Universiteit in Californië wilden graag weten hoe het komt dat de specht geen hoofdpijn krijgt van die enorme klappen. Daarom besloten ze een spechtenkop te bekijken in een CT scanner die een driedimensionaal beeld van de kop maakt. De onderzoekers ontdekten vier belangrijke onderdelen in de spechtenkop die de klappen kunnen opvangen.
  • 1. De snavel is zeer sterk maar elastisch.
  • 2. Tussen de snavel en de hersenen van de specht zit een laag poreus bot. Deze koraalachtige laag absorbeert lage-frequentie-trillingen, waardoor deze niet doordringen tot de hersenen.
  • 3. Onder aan de tong van de specht zit een elastische ondersteuning, die doorloopt over de hele schedel. Dit tongbeen verdeelt de klap gelijkmatig over de hele schedel.
  • 4. Tussen de schedel en de hersenen zit een zeer dunne laag hersenvocht, waardoor er minder trillingen worden doorgegeven van de schedel naar de hersenen.
Deze vier verschillende mechanismen zorgen er samen voor dat de hersenen van de specht goed beschermd zijn tegen het kloppen. En dat de spechten koppijnloos door het leven gaan.

vrijdag 10 april 2020

Middelste bonte specht hakt een nestholte

De Middelste bonte specht is iets kleiner dan Grote Bonte Specht. Snavel is korter en heeft opvallende ronde kop met geheel rode kruin. Deze is te verwarren met jonge Grote Bonte spechten, die ook ene geheel rode krui hebben. De anaal streek is roze van kleur. Het territorium wordt afgezet met roffelen.



De kop van de specht is speciaal aangepast om op het hout van een boom in te hakken. Vooral de man hakt veel op en in bomen. De man is degene die de nestholte uit hakt, tussen de drie meter, tot zes meter boven de grond in voornamelijk afgestorven boomstammen of takken. Dit hakken kan enkele weken duren. De opening is rond. Het vrouwtje legt drie tot acht eieren, die op houtspaanders worden gelegd. De eieren zijn zuiver wit, want holenbroeders hebben geen schutkleur voor de eieren nodig.

Na 16 dagen broeden komen de eieren uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechtengat. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

De video is opgenomen met een pocketcamera. Morgen ga ik terug met professionele apparatuur.

Wil je op de hoogte blijven van de nieuwe artikelen, klik dan op VOLGEN