Kanaalplas, De Maat en Blauwe Kei, Mol Rauw

Vanmorgen (dinsdag 25 juli) fietste ik naar natuurgebied De Maat en de omliggende waterputten in het Belgische Mol-Rauw. Mol-Rauw staat bekend om de waterputten die door zandwinning zijn ontstaan. Veel van dit zand is kwarts houdend. Het water in de plassen en in de waterlopen in de omgeving is kraakhelder. Het zand is zo puur en vrij van humus en andere stoffen dat het helder blijft. De Kanaalplas, De Maat en Blauwe Kei liggen aan de overkant van het Kempens Kanaal en langs het Kanaal Dessel-Kwaadmechelen.

Kanaalplas, De Maat en Blauwe Kei, Mol Rauw

De Maat vormt samen met Den Diel een natuurgebied ten noorden van Rauw. Het meet ongeveer 145 ha. Het natuurgebied wordt beheerd door de gemeentediensten. Natuurpunt zorgt voor de toegankelijkheid en organiseert er wandelingen met een gids. Het is Europees beschermd als onderdeel van Natura 2000-gebied 'Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heide'.

De zandputten zijn voormalige zandgroeves die vroeger werden gebruikt voor de ontginning van kwarts, bekend als het roemrijke Molse witte zand. Zilverzand, kwartszand of witzand is een fijnkorrelig, wit, uiterst zuiver zand met een laag ijzergehalte. Het bestaat bijna geheel uit kwarts (SiO2). Zilverzand is de belangrijkste grondstof voor de glasindustrie. Ze werden onder meer onder impuls van zandwinningsbedrijf Sibelco volledig omgevormd tot natuurgebied. In 1845 werden bij het graven van het Kanaal Bocholt-Herentals bij Lommel, Dessel en Mol afzettingen van kwartszand ontdekt. Om dit zand te winnen werd in 1875 door Antoon van Eetvelde en het Crédit Général Liégois de onderneming Sablières et Carrières Réunies (SCR) opgericht. Dit bedrijf fuseerde in 1896 tot SCR-Sibelco.

De oprichter hiervan was Stanislas Emsens. Het bedrijf schafte in hetzelfde jaar een stoommachine aan, om de zandgroeve te Stevensvennen te mechaniseren. Omstreeks 1910 waren er ook veel kleinere bedrijven actief. Het zand werd met behulp van binnenvaartschepen naar de bestemmingen vervoerd. SCR-Sibelco verwierf een grote technologische kennis, en was ook actief in het opsporen en openen van tal van nieuwe vindplaatsen, waardoor de transportkosten konden worden gedrukt. Tegenwoordig heeft Sibelco meer dan 100 groeven in gebruik die zich over de gehele wereld bevinden. In 1955 werd een nieuwe fabriek gebouwd voor het drogen en malen van kwartszand. In 1983 werd te Lommel een nieuwe veredelingsinstallatie gebouwd.

Sibelco is een Belgisch bedrijf dat onder andere kwartszand exploiteert. Het hoofdkantoor van deze maatschappij bevindt zich te Antwerpen. De maatschappij telt wereldwijd 174 productiesites in 31 landen, met 8500 werknemers waarvan 300 in België. De firma is in handen van een aantal Belgische families, onder meer de familie Emsens. Een van de zandputten sluit aan bij natuurgebieden De Maat in Mol en de Blauwe Kei in Lommel. Het is een plek waar wandelaars volop kunnen genieten van de omgeving, zowel in de winter als in de zomer. Er is een prachtig groot binnenmeer met allerhande fauna en flora.

Sibelco beschouwt het als een verantwoordelijkheid om een goede relatie te onderhouden met haar omgeving en voert op dit vlak al tientallen jaren een gewaardeerd beleid van duurzaam ondernemen en exploitatie van haar groeves. Een beleid waar zuinigheid op natuurlijke rijkdommen centraal staat en in deze visie wil ze de grote aandacht voor de herstructurering van de groeves met stip aanhalen. Ze maakt er een erezaak van een unieke nieuwe bestemming te geven van een reïntegratie in het landschap.

De vijf vijvers op het Prinsenpark Retie

Vanmorgen bracht ik per fiets een bezoek aan het Prinsenpark in het Belgische Retie. Het Prinsenpark is een natuur- en recreatiegebied van 215 ha in het zuiden van de Belgische gemeente Retie.

De vijf vijvers op het Prinsenpark Retie

Het domein wordt door de provincie Antwerpen beheerd en omvat bossen, weidelandschappen en vijvers. Het is vrij toegankelijk en er zijn enkele wandelroutes uitgestippeld. Andere benamingen voor het domein van 215 ha zijn Geelse Aart of Geelse Aard en Koninklijk Domein.

Er liggen in totaal vijf vijvers op op het park, waarvan drie aan de zuidelijke grensgebied van het park. De Kattesteertvijver is de bekendste, maar de vierkante vijver en de Kleine Hooibeekvijver zijn ook de moeite om het eens te bezoeken. Het karakter van de drie vijvers is totaal verschillend. De eerste vijver in de diashow is de Vierkante vijver, gevolgt door de Kattesteertvijver, Kleine Hooibeekvijver, Merpikdel vijver en de Gertryvijver.

Het Prinsenpark is een natuur- en recreatiegebied van 215 ha in het zuiden van de Belgische gemeente Retie. Het natuurgebied Prinsenpark maakt deel uit van de Kempen, dat tot de 19e eeuw voornamelijk uit heide bestond, toen de aart genoemd. Rond 1840 werd getracht de woeste gronden vruchtbaar te maken. In oktober 1853 verkocht de gemeente een blok gemeenteheide van 398 ha, Geelsche Heyde, Aerd genaamd, een blok heide, moeras en jonge dennenbossen van 600 ha, Retie-Goor genaamd, en het Geertrijven van 6 ha, de huidige Gertryvijver in het Prinsenpark, aan prins Filips en prinses Charlotte.

Nieuw vogel habitat op waterberging Schotelven

Post van 16 juli 2023 Gepinpoint: De Waterbergingsplas in Netersel aan het Schotelven is een broedplaats voor veel watervogels. De plas maakt onderdeel uit van het natuurherstel "Natte Natuurparel De Utrecht". Mijn opa en mijn vader hadden daar tijdens mijn jeugd een weiland. Bekend gebied dus. De waterbergingsplas ligt in het laagst gelegen deel van het gebied. Mijn vader moest in natte perioden dan ook al omrijden naar de hoger gelegen noordkant van het weiland. Die kant grensde toen nog direct aan de heide. Nu ligt daar een smalle strook met dennenbos tussen.

Nieuw vogel habitat op waterberging Schotelven

Half mei begon ik met de eerste video-opnames, begin juli was de video klaar. De Nijlganzen hadden toen al jonge kuikens, twee koppels zelfs. Ook Wilde eenden en Grote Canadese ganzen hebben jonge kuikens. Het meest waardevolle is dat de Dodaars er broeden en jonge kuikens hebben voortgebracht. Een succesvolle broed bij de Dodaars staat onder druk doordat het water door de aanwezigheid van de massa ganzen vervuilt. Later werd ik nog verrast door de paring van de kuifeend, de verschijning van een Vos en de IJsvogel.

Op de video is ook te zien dat de Dodaars er zat te broeden. De Wilde eend, Grauwe ganzen en de Grote Canadese ganzen hebben al jonge kuikens, variërend van een paar weken tot nog ouder. Tijdens het filmen was ik getuigen van een paring van de Kuifeend, best bijzonder om dat te zien en zeker om dat ook nog op video vast te kunnen leggen. Verder kreeg ik de Kleine plevier voor de 1000 mm lange telelens. Natuurbeheerders zitten wel opgescheept met de grote aantallen ganzen op de wateren. Duikeenden, zoals fuut, kuifeend, dodaars en geoorde fuut zijn aan het verdwijnen door de enorme hoeveelheid uitwerpselen van de ganzen in de vennen, poelen en plassen.

Langs de waterberging loopt een nieuwe waterloop, de BZ 42. Daar filmde ik de Gele kwikstaart. Die omleidingswaterloop voert het water rechtstreeks af vanuit het agrarisch gebied, naar de Groote Beerze. Voor de herinrichting stroomde dat voedselrijke water nog door Natuurgebied De Neterselse Heide. Dat was niet langer gewenst omdat de stikstof minnende planten daar snel van groeien en de oorspronkelijke planten die enkel op arme grond voorkomen verdrongen worden.

Terug naar de waterplas. Het oorspronkelijke Schotelven van voor 1950 - waar de huidige weg naar is vernoemd - bestaat niet meer. Bij de landbouwontginning rond 1950 is het Schotelven verdwenen. Bij de herinrichting van het Dal van de Groote Beerze en Natte Natuurparel De Utrecht, waar de Neterselse Heide ook onder valt, is het Natura 2000 gebied uitgebreid. Een brede strook landbouwgrond werd aangekocht en omgevormd tot natuurgebied. Daar is de voedselrijke toplaag afgeschraapt, waar oude plantenzaden die in de diepere bodem zijn overgebleven nu ontkiemen en meer kans op overleven krijgen doordat de grond die nu voedselarm is. Als de vernatting van het gebied stand houdt, krijgt ook deze plas de kans om zich te ontwikkelen.

Terug naar de waterplas. Het oorspronkelijke Schotelven van voor 1950 - waar de huidige weg naar is vernoemd - bestaat niet meer. Bij de landbouwontginning rond 1950 is het Schotelven verdwenen. Bij de herinrichting van het Dal van de Groote Beerze en Natte Natuurparel De Utrecht, waar de Neterselse Heide ook onder valt, is het Natura 2000 gebied uitgebreid. Een brede strook landbouwgrond werd aangekocht en omgevormd tot natuurgebied. Daar is de voedselrijke toplaag afgeschraapt, waar oude plantenzaden die in de diepere bodem zijn overgebleven nu ontkiemen en meer kans op overleven krijgen doordat de grond die nu voedselarm is. Als de vernatting van het gebied stand houdt, krijgt ook deze plas de kans om zich te ontwikkelen.

Nu is het Natura 2000 gebied, net als Neterselse Heide, waar het direct aan grenst. Omdat het daar een rust- en broedgebied betreft is niet toegankelijk voor publiek. Overigens mogen wandelaars en fietsers nergens buiten de opengestelde paden. Daar lijkt zich niet iedereen van bewust te zijn. Regelmatig lopen mensen met een niet aangelijnde hond naar het water en beseffen niet hoe gestrest de broedvogels daar op reageren.

De waterberging vangt water bij hevige regen op en vermindert de kans op ondergelopen akker. Door het water op een groot oppervlak op te slaan krijgt het de kans om het grondwaterpeil te verhogen. Als het water lang blijft staan, ontwikkelen zich nieuwe natuur waterplassen.

Fietsrondje landgoed De Utrecht en Broekeling

Donderdag 6 juli j.l. plaatste ik een video "Koffie drinken bij 'Herberg In den Bockenreyder'", die gezien de views goed in de smaak viel. Daarom maakte ik een soortgelijke video, waarbij ik via Landgoed De Utrecht naar de Broekeling reed. De Broekeling ligt in het noordwesten van het landgoed.

Fietsrondje landgoed De Utrecht en Broekeling

In 1899 startte levensverzekeringsmaatschappij De Utrecht (nu A.S.R.) met de ontginning van de uitgestrekte heidevelden ten zuiden van Esbeek. In 1920 legt Eduard van Puijenbroek, textielfabrikant (HaVeP) uit Goirle in de bovenloop van de Hoogeindse beek een stuw aan, teneinde bij de Broekeling een plas voor de eendenkweek te realiseren. Het project mislukt en hij verkocht de grond aan Landgoed De Utrecht en koopt het landgoed Gorp (Hilvarenbeek).

Het gebied verder benedenstrooms, rondom de Broekeling, is aangewezen als Natte Natuurparel. Dit gebied is ontstaan door water op te stuwen om het interessant te maken voor de jacht op eenden. De Broekeling is inmiddels een belangrijk nat natuurgebied met bijzondere natuur die afhankelijk is van voldoende grondwater en goede waterkwaliteit. Het doel is om de kwetsbare natuurwaarden te behouden en te versterken.

Belangrijke samenwerkingspartners zijn ASR (de landgoedeigenaar), gemeente Hilvarenbeek, Provincie Noord-Brabant en Heemkunde Esbeek. Daarnaast werken we samen met betrokken grondeigenaren, pachters en omwonenden.

De territoriumroep van de Kwartel

Kwartels zie je eigenlijk nooit omdat ze verborgen leven, in ruige graslanden, graanakkers, maar ook in bietenakkers e.d. Soms vliegt er één op vlak voor je voeten. Je vindt ze vooral door hun zeer kenmerkende 'kwik-me-dit'-geluid. Het mannetje kan dat 's zomers in ochtend- en avondschemering minutenlang roepen.

De territoriumroep van de Kwartel

De Kwartel is erg klein: ongeveer ter grootte van een spreeuw, waar een patrijs ongeveer zo groot is als een stadsduif. Een onopvallend kleed, donkerbruin met geelbruine strepen. korte, dikke poten en een kort snaveltje. Het mannetje heeft een zwarte keel.

Kwartels zijn vooral in de schemering te horen, zeer kenmerkend geluid: een zwepend "kwk…kwik-kwik!", vaak vooraf gegaan door een zacht, raspend hees "ieu-wie". Ik hoorde de Kwartel vanmorgen in een ruig kruidenrijk grasveld.

Koffie drinken bij 'Herberg In den Bockenreyder'

Vanmorgen fietste ik door Landgoed De Utrecht. Op de video toont een variatie aan wat er op het landgoed te zien is. De video begint aan de oostzijde van het landgoed, waar over het fietspad langs de Flaestoren herberg wordt aangedaan om een kop koffie te drinken.

Koffie drinken bij 'Herberg In den Bockenreyder'

Herberg “In den Bockenreyder” is uniek gelegen in landgoed ‘De Utrecht’, dichtbij de vennen ‘de Flaes’ en ‘’t Goor’. De zeer bosrijke omgeving is ideaal om te fietsen of te wandelen. De naam “In den Bockenreyder” vindt zijn oorsprong in een stukje historie van deze streek. Bokkenrijders waren min of meermisdadige spookfiguren die, in lang vervlogen tijden, ’s nachts op een bok door de hei reden en een spoor van plundering achterlieten. Doordat de Bokkenrijders op verschillende ver van elkaar liggende plaatsen toesloegen en de snelheid van verplaatsing enorm was, dacht men aan het werk van de duivel die deze bende de kracht gaf om zich op bokken door de lucht te verplaatsen. Veel feiten rond de Bokkenrijders zijn nog immer niet opgehelderd.

Daarna gaat de fietstocht langs de golfbaan. Nadat de provincialenweg is overgestoken slaan we een stuk verder links af, om op de Natuurbegraafplaats de "Schuilhut Telefoon van de Wind" te bezichtigen. Via de "Telefoon van de Wind" kun je met je dierbaren praten. Je bent tenslotte op een begraafplaats. De deur van de "Schuilhut met Telefoon van de Wind" staat altijd open.

Ten zuiden van Landgoed Wellenseind steken we het beekje de Raamsloop over om nog even langs ontmoetingscentrum 'Voor Anker' te rijden, waar u de auto of fiets kunt parkeren voor een wandeling over Landgoed Wellenseind te maken. Het landgoed is in 25 mei 2019 gedeeltelijk open gesteld voor Publiek. Ruim een jaar later (op 2 juni 2020) overleed oprichter en eigenaar Jan Zeeman.