De Kolganzen arriveren bij dageraad

De Natuur ontwaakt altijd vroeg in de ochtend. De ganzen trekken er al vroeg op uit om te foerageren. Een aantal doet dat op het water, andere op akkers en grasland. De overvliegende Kolganzen sluiten zich aan bij de Grauwe ganzen en de Grote Canadese ganzen in het water van het Beleven.

De Kolganzen arriveren bij dageraad

Er is al een paar jaar een lichte daling in het aantal overwinterende ganzen gaande. De winterpopulaties groeiden in een halve eeuw tijd naar een piek van 2,3 miljoen ganzen. Maar in de afgelopen drie winters is een duidelijke kentering zichtbaar. Nederland is het belangrijkste ganzenland in Europa. Hun aantallen worden in het winterhalfjaar systematisch geteld door een landelijk netwerk met inzet van honderden vrijwilligers. De opvallendste ontwikkeling is de omslag bij arctische ganzensoorten. In de laatste drie winters arriveren kolganzen en toendrarietganzen beduidend later in het najaar en blijven de piekaantallen ook bij veel andere ganzensoorten lager dan voorheen. Daardoor valt de optelsom van het aantal verblijvende ganzen per maand in de recente winters lager uit.

De kolgans zoals wij die kennen is het duidelijkste voorbeeld van de verandering. Sinds 2017 arriveren de meeste kolganzen pas ver na oktober in Nederland. De meest aannemelijke verklaring voor deze verlate aankomst is dat ze tegenwoordig een langere tussenstop maken in het Oostzeegebied. Landen als Zweden en Denemarken melden bovendien steeds grotere aantallen ganzen in de wintermaanden. Zachtere winters zorgen bij een aantal soorten voor een duidelijke noordoostwaartse verschuiving in het winterareaal.

Daarnaast spelen veranderingen in de landbouw de ganzen in de kaart. Zo blijven kleine rietganzen tegenwoordig grotendeels in Denemarken en profiteren daar van een uitgebreid aanbod van oogstresten van maïs. De combinatie van een late aankomst en lagere aantallen zorgt er bij ons voor dat totale bezoek afneemt. Dat zien we niet alleen bij de ganzen, maar ook bij een soort als de kleine zwaan, die ook steeds vaker ten oosten van ons de winter over blijft.

Kraamkamers in het Vogelparadijs

Vogels zijn het meest geliefd van alle dieren in het wild. Er hangt ook iets mysterieus en romantiek rond het leven van een vogel. Mysterieus omdat het leven van een vogel veelal buiten ons zicht afspeelt. De geboorte van een vogel al helemaal. Hun nesten zijn goed verborgen, soms zelfs onbereikbaar. Nestholtes in bomen en lange gangen in zandwallen of oevers. De IJsvogel maakt een gang van 1 meter diep in een oeverwal. De Oeverzwaluw doet dat in een steile zandwal. Andere vogels doen dat in heggen, bomen of in het struikgewas, of verscholen op de grond tussen het gras of gewoon een kuiltje op de grond.

Kraamkamers in het Vogelparadijs

Niet alles is verborgen in de vrije natuur. Ook tuinen en gebouwen in dorpen en steden worden door vogels gebruikt als leefgebied. Sommige Uilen wonen in gebouwen, andere maken hun nest bij de boer in een van hun schuren of stallen. Ook het schuurtje achter in uw tuin of een flinke stapel gedumpt sloophout kan al dienen als nestplaats. Maar dichte heggen of wallen opgericht met snoeihout zijn goede nestplaatsen. Wat een vogel wil is veiligheid, rust en voedsel in de buurt. Vooral rupsen. Rupsen en insecten dienen bij meer dan 80% van de broedvogels als voedsel voor hun jongen.

Nestkasten ophangen geeft de vogels de gelegenheid om te nestelen, en de tuinbezitter de vreugde van de vogels die tijdens de broedperiode met voedsel heen en weer vliegen. Als u de vogels de rust geeft zult u verbaast staan hoe dicht de vogels bij u komen. Als u in de tuin aan het werken bent komt de Roodborst soms tot 1 meter bij u.

Achtereenvolgens ziet u de; een Rietgors zingend in de regen, de Boomklever in een boomholte net op de plaats waar 2 omgewaaide bomen op elkaar rusten, de Merel die een nest groot brengt, de Kleine bonte specht die een nestholte aan het uithakken is, de Middelste bonte specht van nestbouw tot het uitvliegen van de jonge, de Grote bonte specht die hun jongen voedt die op het punt staan om uit te vliegen, een koppel Grote bonte spechten die de hele dag in de weer zijn om de honger van hun jongen te stillen, Zwarte spechten die elkaar afwisselen bij het broeden, de Roodborst die in een schuurtje een nest groot brengt, een Koolmees die bij een vestiging van WVK-Groep in Bladel een nest bouwde in een sigarettenpeuk kast bij de ingang van de receptie, de Koolmees met een kijkje binnen in een nestkast met jonge meesjes, de IJsvogel nabij hun nest die telkens na het nestbezoek een duik in het water nemen om de ammoniak stank van zich af te spoelen, een Steenuil voor een uitgeholde boomstam en een Pimpelmees koppel die een holte in een dode wilg in een uit vliegen om de jonge te voeden.

Het Vogeljaar 2020

Het jaar loopt weer ten einde, tijd voor 'Het Vogeljaar 2020', een foto compilatie van Natuurfotograaf, Jozef van der Heijden. De foto compilatie omvat een deel uit de serie natuurfoto's, die gemaakt zijn van januari 2020 tot en met december 2020.

Het Vogeljaar 2020

Ook dit jaar weer mooie vogels op alfabetische volgorde, zoals de; Aalscholver 0:15 Bonte vliegenvanger 0:29 Boomkruiper 1:07 Fitis 1:14 Fuut 1:32 Gaai 1:49 Gekraagde roodstaart 2:07 Grauwe gans 2:14 Groenling 2:17 Grote bonte specht 2:38 Grote Canadese gans 2:56 Grutto 3:13 Heggenmus 3:27 Houtduif 3:38 Indische Gans 3:45 Keep 4:13 Kleine bonte specht 4:20 Kleine karekiet 4:51 Knobbelzwaan 4:55 Koolmees 5:19 Merel 5:47 Middelste bonte specht 5:57 Nijlgans 6:18 Ooievaar 6:26 Pimpelmees 6:39 Putter 6:46 Roodborst 6:54 Roodborsttapuit 7:21 Scholekster 7:28 Slobeend 7:53 Spreeuw 8:00 Steenuil 8:10 Tjiftjaf 8:21 Torenvalk 8:38 Vink 8:42 Waterhoen (achtervolgt door een Meerkoet) 9:06 Wilde eend 9:48 Winterkoning 9:59 Witte kwikstaart 10:09 Zomertaling 10:13 Zwarte ooievaar 10:23 Zwarte specht 10:55 Zwartkop 11:23

Het vogeljaar 2020 was voor een heel ander jaar als daarvoor. De Middelste bonte specht was voor mij het hoofddoel, na de ontdekking van een nestholte in aanbouw. Verder kwam ik de Zwarte specht nog tegen en ook de Kleine bonte specht. Deze kleinste specht van ons land had de pech dat ook een Grote bonte specht in de zelfde boom een meter lager een plek had uitgekozen om daar een holte in uit te hakken. Dat resulteerde later, midden in de broed van de Kleine bonte specht, tot een territorium conflict waarbij de Grote bonte specht de Kleine ging verjagen door de nestholte verder uit te hakken. De Kleine bonte specht was niet langer veilig en verkoos de aftocht.

De Middelste bonte specht speelde nog een bijzondere rol dit vogeljaar. Tijdens het filmen van het uitvliegen van de jonge vogels werd mijn aandacht getrokken door gespetter in het water van de Reusel. Ik dacht dat het een eend was in de naastgelegen beek, maar tot mijn verbazing bleek dat een van de uitgevlogen Middelste bonte spechten in het water terecht gekomen was. Dus snelde ik mij in het water en redden het drijfnatte vogeltje van een verdrinkingsdood. Ik heb de natte drenkeling in de zon tegen een boomstam gezet. Zo kon z'n lichaam opwarmen en opdrogen. Het jonge vogeltje moet al in het water gelegen hebben voordat ik daar arriveerde. Zonder mijn aanwezigheid zou het gestorven zijn. Was het niet door verdrinking, dan zou het wel aan onderkoeling zijn bezweken.

Het natte vogeltje bibberde een tijdje van de kou en bleef wel een half uur bewegingsloos tegen de boom hangen. Een paar keer dacht ik dat het zachtjes piepte. De zonneschijn had een goede uitwerking op toestand van het vogeltje. Het vogeltje werd wat beweeglijker en klom zowaar langzaam iets omhoog. Toen het ook luid om z'n ouders begon te roepen geloofde ik in een goede afloop. Na een tijdje kwamen beide ouders bij het jong en kreeg weer te eten. Daar knapte het duidelijk van op. Het klom steeds verder omhoog en begon zelfs het verenkleed te verzorgen.

Deze video 'Het vogeljaar 2020' is auteursrechtelijk beschermt en is gelieerd aan www.jozefvanderheijden-foto.nl en https://jozefvanderheijden-foto.blogspot.com

Een nieuwsgierige Kleine bonte specht

De Kleine bonte specht is de kleinste specht in Nederland en België, niet groter dan een flinke mus. De kleine bonte specht maakt een vlieggat met een diameter van 3 tot 3,5 centimeter. Wat deed deze Kleine specht bij het vlieggat? In zijn zoektocht naar voedsel, larven en andere ongewervelde, komt iedere specht wel eens in de buurt van andere nestholtes. Deze holte is waarschijnlijk gemaakt door een Middelste bonte specht, die een holte maakt die een centimeter groter is.

De Kleine bonte specht maakt een holte die niet groter is dan 3 tot 3,5 cm. Deze lijkt groter.

De lichaamslengte van een volwassen Kleine bonte specht bedraagt 14 tot 16 centimeter en de vleugelspanwijdte 25 tot 27 centimeter. De Kleine bonte specht geeft meer de voorkeur aan kleinere dode takken en twijgen vlak bij de grond. Heeft een voorkeur voor natte gebieden maar is ook te vinden in boomgaarden en een parkachtige omgeving. Onopvallend vogeltje dat je maar zelden te zien krijgt. Slechts zijn zang - een valkachtig 'kikiki'- verraadt hem. Verder onderscheidt de kleine bonte specht zich van zijn grotere broer door het ontbreken van de witte schoudervlekken en heeft het mannetje de rode vlek voor op het hoofd zitten in plaats van achter in de nek.

Holenduiven broeden in boomholtes

Een Holenduif broedt in holtes, zoals zijn naam al verraadt. In gebieden waar boerderijen, akkers, weilanden en bosschages elkaar afwisselen, vindt de holenduif het meeste van zijn gading. Het nest wordt gemaakt in een holte, maar daartoe kunnen allerlei plekken dienst doen. Hoewel de grootste dichtheden worden gehaald op zandgronden met kleinschalige landbouw, die onder druk staat, doet de holenduif het opvallend goed. Als de duif een boomholte uit kiest, is dat meestal een oude nestholte van een Zwarte specht. Andere spechten maken een te klein gat.

Deze duif is kleiner dan houtduif (en zonder witte banen op de bovenvleugels), ongeveer even groot als stadsduif. Holenduiven hebben een blauwgrijs verenkleed met groenglanzende halsvlek. De ondervleugels zijn grijs en de bovenvleugels licht blauwgrijs met twee zwarte strepen, donkere achterrand en vleugelpunt. Heeft een brede zwarte eindband aan de staart. Vliegt meer compact en direct dan houtduif.

Gebroed wordt in bomen langs bosranden en open plekken in oud loofbos, ook in parken. Geregeld ook in schuren en uilennestkasten. De grootste aantallen Holenduiven bevinden zich in het 'traditionele' agrarische gebied, met verspreid staande boerderijen, akkers en bossen: Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel en Drenthe.

Het voedsel is vooral plantaardig en bestaat uit zaden en andere plantdelen. Foerageert op de grond, vaak in groepen. Vaker in graslanden te vinden dan houtduiven.

Horizontaal gestuurde waterleiding boring

Langs de weg van Netersel naar Casteren wordt de komende 4 weken in opdracht van Brabant Water een nieuwe drinkwater transportleiding aangelegd. Vanmorgen - 24 augustus 2020 - zijn de boorwerkzaamheden opgestart. Er is gekozen voor horizontaal gestuurd boren waardoor nagenoeg geen graafwerk nodig is. Er worden op enkele plaatsen, honderden meters van elkaar, putten gegraven waar een geplaatste bovengronds machine horizontale boring uitgevoerd waardoor de nieuwe leiding wordt getrokken. Ze passen deze techniek toe als we grote obstakels bovengronds en ondergronds tegenkomen. Door de leidingen tot 9 meter diep te leggen worden obstakels als boomwortels gemeden. Sterker nog, de pijp komt onder de boomwortels te liggen.

Horizontaal gestuurde waterleiding boring.

De boringen worden verricht door Holland Drilling. Holland Drilling is dé specialist voor het ontwerpen en realiseren van iedere sleufloze kruising ten behoeve van de ondergrondse infrastructuur. Met de HDD - boortechniek (Horizontal Direction Drilling) kunnen op eenvoudige wijze objecten sleufloos worden gekruist over grotere afstanden. Een kleine ontgraving aan het begin en einde van de boring is voldoende om de kruising mogelijk te maken. Met de HDD - techniek kunnen buizen van o.a. polyethyleen worden aangebracht welke dienen voor onder andere drinkwater. Tijdens het boren wordt met een detectiemeter de diepte en de afbuiging gecontroleerd met een DigiTrak Falcon F5 Rebar Transmitter. Bij elke meting wordt op de punt van de detectiemeting een merkpunt op de grond aangebracht, die later met een GPS digitaal wordt vastgelegd. Door daar de diepte van elk meetpunt aan toe te voegen ontstaat er een 3D kaart van de infrastructuur.

De Groote Beerze tot aan de Grijze Steen

"De Groote Beerze tot aan de Grijze Steen" laat het huidige stroomgebied zien dat volgend jaar wordt heringericht. Tijdens de grote ruilverkaveling in 1973 is de beek gekanaliseerd om het regenwater sneller van de akkers te krijgen. Het klimaat is nadien zodanig veranderd dat het water bij langdurige regenval geborgen en vast gehouden moet worden. In de zomer leidt langdurige droogte voor een een daling van het grondwaterpijl. Vanaf de weg Netersel  / Casteren tot aan natuurgebied Grijze Steen wordt de beek opnieuw ingericht en krijgt het zijn oorspronkelijke meanderen weer terug. Het project gaat in het voorjaar van 2021 van start.

De video begint met de situatie voordat de beek z'n metamorfose doormaakte. Het tweede deel (dat volgend jaar verschijnt) gaat over de graafwerkzaamheden en de aanleg van het waterbergingsbed en de meandering van de beek. Rondom kwetsbare bosjes en vennen worden maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat de natuur niet verder achteruit gaat. Het grondwaterpeil mag daar niet te diep wegzakken. Ook wordt het gebied toegankelijker gemaakt voor de recreant.

In het gebied vanaf De Hoeve / Kranenberg (https://bit.ly/3ihP11D) tot aan de Grijze Steen (https://bit.ly/3idh7uJ) mogen de beekprocessen volledig hun gang gaan in het beekdal. Dit houdt in dat bij veel neerslag de oevers vrijelijk mogen overstromen en dat een zone van enkele honderden meters aan weerszijden van de beek onder water komen te staan. Waar overstroming ongewenst is kunnen lage kades worden aangebracht om gebieden te beschermen. De maximale waterdiepte in de overstroomgebieden zal naar schatting ongeveer 30 cm bedragen.

Ut is krèk zo erg as dè ge ut er zelf van moakt

'Ut is krèk zo erg as dè ge ut er zelf van moakt', is een spreuk op de balk binnen in de herberg 'In den Bockenreyder'. Herberg In den Bockenreyder is een pleisterplaats midden in de bossen van Landgoed De Utrecht, aan de Dunsedijk 3, 5085 ND Esbeek.

D'n Bok, zoals het plaatselijk wordt genoemd, kent tal van opschriften in het oud streekdialect. Brabants is een dialect, maar binnen Brabant zijn er per streek of zelfs per dorp variaties in het dialect. Binnen de Brabants Kempen zijn er variaties die een buitenstaander misschien niet opvalt, maar lokaal wel kenmerkend zijn voor de dorpen. Bij de Bockenreyder hangt het tegen het Biks (Beeks) aan. Esbeek en Hilvarenbeek, twee dorpen op amper 1,5 km afstand van elkaar, kennen zelfs een licht verschil in het dialect.

Hoe komder?
Van Tilburg gòdde richting Hilvarenbeek/Reusel (N269). Daor moete op blèève tot degge restaurant "Ut Landgoed" vurbè zed. Dan kredde òn dezelfde kant un grôôt wit gebouw waor twee keer "Utrecht" op stò en dan "Rustoord". Dòrnao gòdde lingzaf, de Prins Hendriklaan op. Dan gòdde op dun irste viersprong regzaf (zandweg en fietspad). Nò 500 meter un brugsken over en dan mee de bocht mee lingzaf. Dan ziede òn de linkerkant ut pad dè oe nòr Herberg "In den Bockenreyder" brengt.

Met Frans Kapteijns en VisitBrabant naar de Flaestoren

Zaterdag 20 juni 2020 was Brabant het decor van één van de 5 Instameets die dit weekend plaatsvinden in Nederland op initiatief van WelkomteruginNL. Bloggers en Instagrammers werden meegenomen op ontdekking langs een aantal parels in onze mooie provincie Noord Brabant. Frans Kapteijns nodigde mij uit om alles op video vast te leggen.

Een deel van Landgoed De Utrecht, gelegen op grondgebied van Esbeek en Lage Mierde, was het eerste deel van de dag. Boswachter Frans Kapteijns en Tamara Ernst van VisitBrabant leiden de gasten door de mooie natuur nabij de Flaes. Na de ontvangst van de genodigde en een kop koffie kon de wandeling beginnen. De Flaes is een 4,9 ha groot natuurven in het zuidoostelijke deel van het landgoed. Landgoed de Utrecht is een ca. 2500 hectare groot landgoed ten zuiden van het dorpje Esbeek in de gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden.

Wie zegt Landgoed De Utrecht, denkt gelijk aan de de Flaes en het Goorven. Landgoed De Utrecht is een ontginningslandgoed dat is ontstaan door het ontginnen van heide grond. Het doel hiervan was het tot stand brengen van akkergronden en productiebossen. Rond 1850 bestond het gebied uit uitgestrekte heidevelden, in feite gedegradeerd bos met name als gevolg van houtkap en overbeweiding. Uit de Topografische en Militaire Kaart van circa 1850 blijkt dat het gedeeltelijk om natte heide ging; in het gebied liggen verschillende vennen en vennetjes. Na de uitvinding van de kunstmest aan het eind van de negentiende eeuw werden schapen overbodig als leverancier van dierlijke mest, en daarmee de heide als graasgrond. Grootschaliger dan voorheen werden de heidevelden ontgonnen. De droge heide werd bebost en de vochtige heide omgezet in cultuurgrond: dit zijnde zogenaamde ‘jonge heideontginningen’. Binnen het gebied lagen de oude, middeleeuwse ontginningen Dun, Tulder en Lange Gracht. Vooral de geschiedenis van Tulder of Teulder gaat ver terug: rond 1400 waren hier al percelen in cultuur gebracht en ontstond er een pleisterplaats met een bierbrouwerij en jeneverstokerij. Bij de ontginning van het landgoed zijn deze buurtschappen met hun akkercomplexen grotendeels bebost.

Landgoed De Utrecht kent drie grote vennen als de Flaes, de Kleine Flaes en het Goorven. De Flaes heeft een oppervlakte van 4,9 ha, de Kleine Flaes is 1,8 ha groot en het Goorven 5,6 ha. De natuurreservaten het Goor en de Flaes, in het zuidoosten van De Utrecht, vormen een kern van het vogel eldorado op het landgoed. Gelegen tussen uitgestrekte boscomplexen, omringd door de natte Neterselse- en Mispeleindse heide, roepen deze oer-oude vennen herinneringen op aan lang vervlogen tijden, toen alleen een oude turfsteker op de hoogte was van het bestaan van deze sompige moerassen. Momenteel telt het landgoed in totaal meer dan 130 soorten broedvogels met beroemde soorten als de genoemde ijsvogel, nachtzwaluw, zwarte specht, bonte specht, kerkuil, bosuil, wulp. Zelfs een kolonie Aalscholvers broeden in bomen midden in de Flaes, die vanaf het 22 meter hoge balkon van de Flaestoren goed waren te zien gedurende de vroege broedperiode.

Op 11 november 2011 is de uitkijktoren de Flaestoren geopend, naar een ontwerp van Luijten Smeulders Architecten uit Tilburg. Door acht van het landgoed afkomstige bomen, elk 25 meter lang en 3000 kg zwaar, te combineren met slanke stalen kolommen is een open structuur gecreëerd waarin, door een afwisseling van trappen en bordessen, een makkelijk te belopen route naar het uitzichtbalkon op 22 meter hoogte leidt. Vandaar en vanaf elke traptrede er naar toe, heb je een prachtig uitzicht over het niet toegankelijke deel van het natuurgebied De Flaes en het Goorven en de bossen er rondom heen.

Met dank aan:
Frans Kapteijns - twitter.com/BoswachterFrans - www.facebook.com/frans.kapteijns1
VisitBrabant: www.visitbrabant.com - twitter.com/VisitBrabant - www.facebook.com/VisitBrabant - www.instagram.com/visitbrabant/
WelkomteruginNL: welkomterugin.nl - twitter.com/welkomteruginnl - www.facebook.com/WelkomTerugInNL

Mede mogelijk gemaakt door:
Landgoed De Utrecht: www.landgoeddeutrecht.com (ASR Verzekering)
Herberg In den Bockenreyder: www.indenbockenreyder.nl (Dunsedijk 3, 5085 ND Esbeek)

Nest Grauwzwarte renmier in het zandpad

De Grauwzwarte renmier is een relatief grote, zwarte mier, duidelijk groter dan de Zwarte Wegmier die zoveel in tuinen zit. De lengte is meestal zo'n 9 mm. Van alle grote geheel zwarte mieren is dit de grootste. De soort heeft relatief lange poten en kan snel rennen. De soort is van het subgenus Serviformica en dient als gast cq. slaaf van andere mieren (vnl. andere Formica's). De soort is te vinden in en nabij bossen op zandgrond.



De mieren zijn vaak erg actief en kunnen heel hard lopen. De grauwzwarte renmier is net als de rode bosmier gebonden aan bos, maar nestelt veel vaker aan de rand van een bos. Bovendien hoeven de bossen lang niet zo groot te zijn dan die waarin de rode bosmier voorkomt. De grauwzwarte renmier komt dan ook nogal eens voor in boomgaarden, begraafplaatsen, grotere tuinen, tuinen aan de rand van het bos en dergelijke. Dat komt ook omdat de nesten vele malen kleiner zijn dan die van de rode bosmier. Een nest van de grauwzwarte renmier omvat slechts 500 tot 2000 werkers. De grauwzwarte renmier is niet erg agressief en hij bijt maar zelden. Hij maakt ook geen mierenhopen, maar nestelt graag in rotte boomstompen, of onder de grond of onder stenen. Ook de werksters van de grauwzwarte renmier verzamelen alles wat eetbaar is. Maar het melken van bladluizen staat bij deze soort voorop. Hij wordt ook veel in bloemen gezien, waar hij nectar eet.

Succesvolle broed Middelste bonte specht

De Middelste bonte specht begon 9 april 2020 met het uithakken van een nestholte in een dode tak van een wilg. Het nest werd op ongeveer 10 meter hoogte uitgehakt aan de afhangende zijde van de tak, hoog en veilig tegen predatoren. Na een periode van 16 dagen broeden kwamen de jongen uit het ei. Nog eens 25 dagen vlogen de juveniele uit.

Gedurende de broed en verzorgingsperiode was goed te zien dat de vogels het zwaar hebben. Hun verenkleed toonde steeds meer slijtage. Vooral bij het vrouwtje had de hoofdbedekking het flink te verduren gehad. Op de dag dat de jongen uitvlogen leek het voor een van de jonge vogeltjes nog slecht af te lopen. Er was er een die bij het uitvliegen in het water van de naastgelegen beekje de Reusel gekomen was. Op de ochtend van het uitvliegen hoorde ik gespetter in het water. Aanvankelijk dacht ik dat het een eend was, maar tot mijn verbazing bleek dat een van de uitgevlogen Middelste bonte spechten in het water terecht gekomen was. Dus snelde ik mij in het water en redden het drijfnatte vogeltje van een verdrinkingsdood.

Ik heb de natte drenkeling in de zon tegen een boomstam gezet. Zo kon z'n lichaam opwarmen en opdrogen. Het jonge vogeltje moet al in het water gelegen hebben voordat ik daar arriveerde. Tijdens mijn reddingsactie bleek dat ook de laatste jonge specht het nest verlaten had. Een gemiste kans om het uitvliegen vast te leggen. Zonder mijn aanwezigheid zou het gestorven zijn. Was het niet door verdrinking, dan zou het wel aan onderkoeling zijn bezweken. Het natte vogeltje bibberde een tijdje van de kou en bleef wel een half uur bewegingsloos tegen de boom hangen.

De zonneschijn had een goede uitwerking. Het vogeltje werd wat beweeglijker en klom zowaar langzaam iets omhoog. Toen het ook luid om z'n ouders begon te roepen geloofde ik in een goede afloop. Na een tijdje kwamen beide ouders bij het jong en kreeg weer te eten. Daar knapte het duidelijk van op. Het klom steeds verder omhoog en begon zelfs het verenkleed te verzorgen. Toen het zo'n meter of zeven hoog in de boom was geraakt heb ik mijn apparatuur opgepakt en ben met een goed gevoel naar huis gereden.

Het komt wel goed met de bijna verdronken jonge Middelste bonte specht. Het was goed bekomen van de kou en werd net als z'n broertjes en zusjes door de ouders gevoed. Doordat ik wel de voedingsmomenten vast kon leggen, ben ik uiteindelijk rijkelijk gecompenseerd voor het missen van missen van de uitvliegmomenten. Het vogeltje heeft nu een nieuwe kans om op te groeien tot een volwassen vogel en kan zo volgend jaar voor nageslacht zorgen.

Middelste bonte specht gered van verdrinking

Toen ik vanmorgen bij de Middelste bonte specht aan kwam kon ik de jonge al luid horen kwetteren. Het gekwetter kwam niet vanuit het nest, maar vanuit de bomen nabij de nestholte. Het uitvliegen was begonnen. Op het moment dat ik de camera op het nest richten meende dat ik er nog een uit zag vliegen. Toch zat er nog een op het nest. Tijdens het voeden kwam het jong beduidend verder uit het nest, dan de dagen er voor. Tussen het voeden door kwam het jong zo ver uit het nest dat ik mij voorbereiden op zijn/haar uitvliegen.

Maar mijn aandacht werd getrokken door gespetter in het water van de Reusel. Ik dacht dat het een eend was in de naastgelegen beek, maar tot mijn verbazing bleek dat een van de uitgevlogen Middelste bonte spechten in het water terecht gekomen was. Dus snelde ik mij in het water en redden het drijfnatte vogeltje van een verdrinkingsdood. Ik heb de natte drenkeling in de zon tegen een boomstam gezet. Zo kon z'n lichaam opwarmen en opdrogen. Het jonge vogeltje moet al in het water gelegen hebben voordat ik daar arriveerde. Ik was nog maar een minuut of vijf ter plaatsen toen ik het in nood verkerende vogeltje opmerkte.

Het bijna verdronken vogeltje hangt in de zon tegen een boom om op te warmen.

Teruggekomen bij mijn camera, was het wel erg rustig geworden bij de nestholte. Beide ouders kwamen met voedsel, maar er kwam geen reactie vanuit het nest. Tijdens mijn reddingsactie bleek dat ook het laatste jong het nest verlaten had. Een gemiste kans om het uitvliegen vast te leggen. Mijn lichte teleurstelling maakte al snel plaats voor het goede gevoel dat ik had met betrekking tot het redden van het jonge vogeltje. Zonder mijn aanwezigheid zou het gestorven zijn. Was het niet door verdrinking, dan zou het wel aan onderkoeling zijn bezweken.

Het natte vogeltje bibberde een tijdje van de kou en bleef wel een half uur bewegingsloos tegen de boom hangen. Een paar keer dacht ik dat het zachtjes piepte. De zonneschijn had een goede uitwerking. Het vogeltje werd wat beweeglijker en klom zowaar langzaam iets omhoog. Toen het ook luid om z'n ouders begon te roepen geloofde ik in een goede afloop. Na een tijdje kwamen beide ouders bij het jong en kreeg weer te eten. Daar knapte het duidelijk van op. Het klom steeds verder omhoog en begon zelfs het verenkleed te verzorgen. Toen het zo'n meter of zeven hoog in de boom was geraakt heb ik mijn apparatuur opgepakt en ben met een goed gevoel naar huis gereden.

Het komt wel goed met de bijna verdronken jonge Middelste bonte specht. Het was goed bekomen van de kou en werd net als z'n broertjes en zusjes door de ouders gevoed.  Doordat ik wel de voedingsmomenten vast kon leggen, ben ik uiteindelijk rijkelijk gecompenseerd voor het missen van missen van de uitvliegmomenten. Het vogeltje heeft nu een nieuwe kans om op te groeien tot een volwassen vogel en kan zo volgend jaar voor nageslacht zorgen.

De Middelste bonte spechten vliegen bijna uit

Het is altijd moeilijk om er achter te komen wanneer de Middelste bonte specht het laatste ei heeft gelegd en met het broeden is begonnen. Zo is het gissen wanneer de eitjes uit komen en wanneer de jonge vogels het nest zullen verlaten. Door observatie van af de grond is wat er over blijft. Duidelijk is wel dat de Middelste bonte spechten hun laatste dagen in de nestholte door maken. Morgen zullen ze nog niet uitvliegen, maar de dagen daarna is de kans groot dat dat wel gebeurt.

Beide ouders voeden de jonge kuikentjes en houden het nest schoon. Aanvankelijk worden de jongen vooral met bladluizen gevoerd, later krijgen ze ook andere ongewervelde te eten. Na 20 tot 26 dagen vliegen de juveniele uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechten nest. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

Nadat de juveniele het nest hebben verlaten, wordt de kroost doorgaans in twee groepen verdeeld, elk begeleid door een van de ouders. De jongen worden nog acht tot elf dagen gevoerd, waarna ze in de nabije omgeving disperseren. Aan het einde van zijn eerste levensjaar is een Middelste bonte specht geslachtsrijp.

Jonge Middelste bonte specht eet in vlieggat

Vanmorgen was de eerste van de jonge Middelste bonte spechten te zien in het vlieggat. Als een van de ouder spechten met voedsel voor het vlieggat kwam was een enkele keer te zien dat een van de jonge vogels in het nest zich enigszins liet zien bij het aannemen van het voedsel.

Na ongeveer 25 en 30 seconden speeltijd is te zien dat een van de jonge vogels voedsel aanneemt.

Beide ouders voeden de jonge kuikentjes en houden het nest schoon. Aanvankelijk worden de jongen vooral met bladluizen gevoerd, later krijgen ze ook andere ongewervelden te eten. Na 20 tot 26 vliegen de juvenielen uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechten nest. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

Nadat de juvenielen het nest hebben verlaten, wordt de kroost doorgaans in twee groepen verdeeld, elk begeleid door een van de ouders. De jongen worden nog acht tot elf dagen gevoerd, waarna ze in de nabije omgeving disperseren. Aan het einde van zijn eerste levensjaar is een middelste bonte specht geslachtsrijp. De gemiddelde generatielengte bedraagt 5,2 jaar.

De nestzorg van de Middelste bonte specht

Een paar dagen geleden filmde ik de Middelste bonte specht met een camcorder, die uitgerust is met een kleine sensor. Vanmorgen heb ik nieuwe beelden gemaakt met mijn Nikon D500 en een flinke telelens. Het nest was zo om en nabij 18 april klaar om aan de broed te beginnen. Nadat het laatste ei is gelegd, beginnen beide ouders met het broeden. Na 16 dagen broeden komen de eieren uit, dus zouden de jonge kuikentjes in het nest nu zo'n 2 weken oud kunnen zijn. Naar mijn inschatting is dat wel op z'n vroegst.

Beide ouders voeden de jonge kuikentjes en houden het nest schoon. Aanvankelijk worden de jongen vooral met bladluizen gevoerd, later krijgen ze ook andere ongewervelden te eten. Na 20 tot 26 vliegen de juvenielen uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechten nest. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

Nadat de juvenielen het nest hebben verlaten, wordt de kroost doorgaans in twee groepen verdeeld, elk begeleid door een van de ouders. De jongen worden nog acht tot elf dagen gevoerd, waarna ze in de nabije omgeving disperseren. Aan het einde van zijn eerste levensjaar is een middelste bonte specht geslachtsrijp. De gemiddelde generatielengte bedraagt 5,2 jaar.

Jonge Pimpelmezen in boomholte zomereik

Het is geen dagelijks ontdekking, maar vanmorgen ontdekte ik de derde natuurlijke Pimpelmezen nestholte in de vrije natuur. De meesjes hadden al jonge. Ze vlogen onophoudelijk op en neer om de hongerige jong in het nest te voeden met wormpjes. Bij het verlaten van het nest namen ze regelmatig de uitwerpselen van de jongen mee om zo het nest schoon te houden. Het nest zat verstopt onder in een uitgerot stuk boomschors van een zomereik.

De pimpelmees broedt van eind maart tot in juli in bosrijke gebieden met veel oude loofbomen komt de pimpelmees in de hoogste dichtheden voor, daar broeden zij in boomholtes. Ze hebben in die periode 1 tot 2 legsels met elk 7 tot 13 eieren. Broedduur: 13 tot 15 dagen. Pimpelmezen broeden behalve in boomholtes ook graag in nestkasten. De jongen zitten 18 tot 21 dagen op het nest. Als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog zo'n 2 tot 3 weken gevoerd.

Het voedsel is gevarieerd. In broedtijd zijn dat vooral insecten en hun larven (rupsen), spinnen en andere geleedpotigen. In de winter ook veel zaden (o.a. berk, lariks, haagbeuk Spaanse aak) en pinda's; zijn dan ook veel te vinden op voedertafels. 's Winters ook in riet, op zoek naar insecten die uit de rietstengels worden gehakt. Foerageert vaak vrij hoog in de boom, in dunne takken en aan twijgen.

De volwassen pimpelmees heeft een vrij herkenbaar verenpak met zijn kobaltblauwe kruin, staart en vleugels die duidelijk afsteken tegen het geel van zijn onderkant. Het verschil tussen mannetje en vrouwtje is vrijwel niet waar te nemen. In juveniel kleed is hij op de kop groenig in plaats van blauw en op de wang gelig.

Rupsjes voor de jonge Grote bonte spechten

Gisteren was de Grote bonte specht aan de beurt. Beide ouder spechten waren druk in de weer om rupsjes te zoeken en die aan de jonge kuikentjes te voeden. De Grote bonte spechten foerageren voornamelijk op boomstammen, waarbij hij de bast beklopt om door insecten gegraven tunnels te vinden. Maar tijdens het groot brengen van de jonge verzamelen ze ook veel rupsen vanaf het blad van bomen en struiken.

Het koppel vloog heen en weer om de jonge kuikentjes in het nest van rupsjes te voorzien.

De Grote bonte specht is de meest algemene specht van Nederland. Zowel mannetje als vrouwtje roffelen op takken met een korte snelle roffel om territorium en paarband te versterken. Grote bonte spechten hakken in bomen een nestholte uit met een rond gat. Ze hebben een voorkeur voor zachte houtsoorten, zoals berken. Spechten kunnen op die manier hakken doordat de hersenen in een soort schokdempers zijn ingekleed. In de nestholte worden de eieren gewoon op het hout gelegd.

De rups van de Hageheld vlinder

Vanmorgen zag ik een rups, die zich al koorddansend over een afrasteringsdraad verplaatste. Het is de rups van de Hageheld vlinder, een dag en nacht actieve nachtvlinder.

De Hageheld vlinder (Lasiocampa quercus) is een algemene soort, vooral in bosrijke regio's en heideterreinen. De acht centimeter lange rupsen zijn dichtbehaard en de brandharen kunnen na aanraking, bij mensen huidirritatie veroorzaken. Waardplanten van de rupsen komen onder meer uit de geslachten Larix, Betula, Salix en Rubus. De Hageheld vlinder vliegt overdag van half juni tot half augustus. In mei kunnen we dus enkele de rups tegen komen. De hageheld is een grote en krachtige bruine vlinder uit de familie van de spinners.

De vrouwtjes zijn nog groter dan de mannetjes. Beiden hebben ze een opvallende gele, dwarslijn over de vleugels, naar de rand toe breder wordend. In het midden van de voorvleugels ligt een zwart-omrande, witte stip. De mannetjes hebben sterk gekamde voelsprieten. De spanwijdte bedraagt tussen de 45 en 75 millimeter.

De mannelijke vlinders fladderen vooral overdag bij zonneschijn snel zigzaggend rond, terwijl de vrouwtjes pas vliegen als het gaat schemeren. De vrouwtjes zitten in het gras. Ze vliegen vlak boven het gras en laten tijdens de vlucht hun eitjes vallen.

De Pimpelmees in de boomholte heeft jonge

Maandag 20 april 2020 filmde ik een Pimpelmees die een nest had in een holle boomstronk. Vandaag filmde ik er een die nog mooier verscholen zat. Er zat een holte achter een opengescheurde boombast van een dode wilg. De meesjes hadden al jonge. Ze vlogen onophoudelijk op en neer om de hongerige jong in het nest te voeden met wormpjes. Bij het verlaten van het nest namen ze regelmatig de uitwerpselen van de jongen mee om zo het nest schoon te houden.

De pimpelmees broedt van eind maart tot in juli in bosrijke gebieden met veel oude loofbomen komt de pimpelmees in de hoogste dichtheden voor, daar broeden zij in boomholtes. Ze hebben in die periode 1 tot 2 legsels met elk 7 tot 13 eieren. Broedduur: 13 tot 15 dagen. Pimpelmezen broeden behalve in boomholtes ook graag in nestkasten. De jongen zitten 18 tot 21 dagen op het nest. Als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog zo'n 2 tot 3 weken gevoerd.

Het voedsel is gevarieerd. In broedtijd zijn dat vooral insecten en hun larven (rupsen), spinnen en andere geleedpotigen. In de winter ook veel zaden (o.a. berk, lariks, haagbeuk Spaanse aak) en pinda's; zijn dan ook veel te vinden op voedertafels. 's Winters ook in riet, op zoek naar insecten die uit de rietstengels worden gehakt. Foerageert vaak vrij hoog in de boom, in dunne takken en aan twijgen.

De volwassen pimpelmees heeft een vrij herkenbaar verenpak met zijn kobaltblauwe kruin, staart en vleugels die duidelijk afsteken tegen het geel van zijn onderkant. Het verschil tussen mannetje en vrouwtje is vrijwel niet waar te nemen. In juveniel kleed is hij op de kop groenig in plaats van blauw en op de wang gelig.

De Kleine, Middelste en Grote bonte specht

De Benelux kent drie bonte spechten. De Kleine bonte specht, de Middelste bonte specht en de grote bonte specht. De Kleine bonte specht is de zeldzaamste van de drie. De middelste bonte specht komt al wat meer voor, maar de Grote bonte specht is de algemeenste van de drie bonte spechten die in ons land voor komen.

De kleine bonte specht is de kleinste specht in Nederland, niet veel groter dan een huismus. Ze klimmen behendig tegen boomstammen op en neer om voedsel te zoeken. In de broedtijd (vanaf maart) maar ook in de nazomer laten ze een kenmerkend "kie-kie-ki-ki-ki-ki-ki" horen. Hun roffel houdt langer aan dan de grote bonte specht en klinkt meer als een naaimachine. In de rest van het jaar zijn ze zwijgzaam en lastig te vinden.

De spechtensoort in opmars in Nederland is de Middelste bonte specht. Maar het is nog steeds de zeldzaamste in vergelijking tot de grote en kleine bonte specht. Hij is vooral in Oost- en Zuid-Nederland te zien. De middelste bonte specht houdt van oud eikenbos.

De meest algemene specht van Nederland is de Grote bonte specht. Zowel mannetje als vrouwtje roffelt op takken met een korte snelle roffel om territorium en paarband te versterken. Grote bonte spechten hakken in bomen een nestholte uit met een rond gat. Ze hebben een voorkeur voor zachte houtsoorten, zoals berken. Spechten kunnen op die manier hakken doordat de hersenen in een soort schokdempers zijn ingekleed. In de nestholte worden de eieren gewoon op het hout gelegd.

Spreeuwen wonen in oude spechtenholtes

Spreeuwen nestelen in natuurlijke holtes in bomen, meestal oude spechten holtes. Holtes van de Groene specht en de Grote bonte specht zijn geliefd vanwege de grootte van het vlieggat. De Middelste bonte specht en Kleine bonte specht hebben een te klein vlieggat en zijn daardoor niet te gebruiken.

Het verenkleed is glanzend zwart met, vooral in de zon, een weerschijn van bronsgroen (kop en achterhoofd) en verschillende variaties purper. Behalve voor kenners is er eigenlijk nauwelijks onderscheid te maken tussen het mannetje en het vrouwtje. Omdat de veren van het vrouwtje wat groter en breder zijn, en omdat de uiteinden van de contourveren wit gekleurd zijn, zijn de stippels van het winterkleed bij het vrouwtje groter en staan bovendien wat dichter opeen. Jonge spreeuwen zijn grijsbruin met een lichte keel.

Aan het eind van de zomer ruilen ze dit verenpak om voor dat van de volwassenen, zij het dat hun spikkels duidelijker zijn dan die van de oudere volwassenen die meer gemêleerd zijn. De lengte bedraagt ongeveer 21 cm; met een spanwijdte van 37–42 centimeter en een gewicht van 70-80 gram.

De liefdesbalts van de Fuut

Het is altijd weer fascinerend als je het liefdesritueel van de fuut kunt aanschouwen. Dat ritueel heet 'de balts'. Deze futen zijn te zien op het Beleven in Reusel. Beleven (uitspreken als Bele-ven) is een natuurgebied in het buitengebied van Reusel, tegen de grens met België.

Het mannetje begint zijn liefdes aanzoek met de balts. Als dat bij het vrouwtje welgevallig is, laat zij dat zien door samen te baltsen.

Futen staan bekend om hun baltsgedrag. Dan zwemmen ze naar elkaar toe, met de hals gestrekt, en zwemmen tegen elkaar op, met de borst uit het water geheven. In het voorjaar bouwt een futenpaar een speelnest op het water waar op ze uiteindelijk paren. Kort daarna wordt langs de waterkant een steviger nest gebouwd, waarin 3 tot 4 bleek blauwgroene eieren worden gelegd, die later verkleuren tot geel en bruin. De broedperiode loopt van maart tot en met juni.

Als het mannetje het vrouwtje heeft gevonden dan begint de balts. Een soort “hofmakerij” om vertrouwd met elkaar vertrouwt te geraken, als voorspel op de paring. Daarbij horen vaak allerlei karakteristieke gedragspatronen. Als je enige tijd naar vogels kijkt kun je er gemakkelijk een paar herkennen.

De roffel van de Kleine bonte specht

De Kleine bonte specht laat rond april en mei zijn roffel goed horen. De rest van het jaar is hij stil, dus de Kleine bonte specht is het beste te vinden tijdens de broedtijd.

De roffel van de Kleine bonte specht

Op een van de scènes die ik filmde over het uithakken van hun nestholte was de roffel goed te zien en te horen. De roep van de Kleine bonte specht is een snel herhaald kie-kie-kie. De roffel is ook speciaal. Deze klinkt zacht en hoog (afhankelijk van het materiaal waarop hij roffelt kan dit variëren). Het bijzondere is dat de roffel niet afneemt in snelheid of in hoogte van het geluid. Bij de Grote bonte specht daalt de snelheid aan het eind van elke roffel en wordt het geluid iets lager.

Op de opname kun je zien en horen dat de Kleine bonte specht steeds het zelfde roffelt.

De Kleine bonte specht hakt een nestholte

Na de Middelste bonte specht heb ik nu ook de Kleine bonte specht op video vast kunnen leggen. Ze zijn nog volop bezig met het uithakken van de nestholte. In het voorjaar wordt met geroffel het territorium afgebakend. Die roffel is zachter en sneller als die van de Grote Bonte Specht. Terwijl veel spechten al eieren hebben gelegd, is de Kleine bonte specht nog bezig met het uithakken van de nestholte. Opvallend was wel dat het vrouwtje vaker aan het hakken was als het mannetje.

De Kleine bonte specht is het kleinduimpje onder de spechten. Niet groter dan een flinke mus of een vink. Jet is een onopvallend vogeltje dat je maar zelden te zien krijgt. Slechts zijn zang - een valkachtig 'kikiki'- verraadt hem. De Kleine bonte specht heeft veel zwarte en witte strepen op zijn vleugels en rug, maar geen rode onderstaart dekveren. Het mannetje heeft een rode, het vrouwtje een zwartwitte kopkap. Verder onderscheidt de Kleine bonte specht zich van zijn grotere broer door het ontbreken van de witte schoudervlekken.

Doordat ze op dunnere takken roffelen is hun geroffel wat zwakker en hoger van toon dan het geroffel van andere spechten, maar ze doen het langer achter elkaar (meer dan 1 seconde) en met kortere tussenpozen. Een ander onderdeel van de balts is de merkwaardige, nogal langzame, vleermuisachtige vlucht. Kleine bonte spechten komen vooral voor op open terrein in laag- en heuvelachtig land.

De Kleine bonte specht heeft een voorkeur voor natte gebieden maar is ook te vinden in boomgaarden en een parkachtige omgeving. De specht verkiest vaak kleinere dode takken en twijgen, op variërende hoogte van twee tot twintig meter boven de grond in zachthout, zoals bijvoorbeeld in populieren, berk of wilg. Ze maken bijna altijd een nieuwe nestholte. De nestopening perfect rond, klein en mist de schuine entree van Grote bonte specht. De Kleine bonte specht maakt een vlieggat met een diameter van 3 tot 3,5 centimeter. De nestholte zelf is 10 tot 18 centimeter diep en is op de bodem bedekt met houtkrullen en fijn zaagsel. Een schacht verbindt de holte met het vlieggat en kan relatief lang zijn. Vaak bevindt de eigenlijke holte zich dertig centimeter of meer onder de ingang.

De Kleine bonte specht legt een maal per jaar van half april tot half mei 5 tot 6 eieren. De broedduur is 10 tot 11 dagen. De jongen vogels blijven 21 tot 25 dagen in het nest, waarna de jongen nog 14 tot 28 dagen na uitvliegen begeleid worden. Bedelende jongen in nest veel minder opvallend dan bij Grote bonte specht.

De Boomklever is een metselaar

Boomklevers zijn holenbroeders en staan erom bekend de opening van hun broedholte te verkleinen door te 'metselen' met modder. Deze metseldrang is vaak zo sterk, dat ook wanneer het gat al de juiste grootte heeft, er in de omgeving toch nog een metselwerk gemaakt wordt.

Het vrouwtje stribbelde weg even tegen, maar de Middelste bonte spechten broeden toch echt samen.

De boomklever dankt zijn naam aan het vermogen bomen zowel omhoog als omlaag te beklimmen, waardoor de vogel als het ware lijkt te kleven aan de stam, zonder te vallen. Boomklevers zijn holenbroeders en staan erom bekend de opening van hun broedholte te verkleinen door te 'metselen' met modder. Deze metseldrang is vaak zo sterk, dat ook wanneer het gat al de juiste grootte heeft, er in de omgeving toch nog een metselwerk gemaakt wordt. Boomklevers die in nestkasten broeden maken bijvoorbeeld een versterkt dakoverstek boven de invliegopening.

De Middelste bonte spechten broeden samen

De meeste spechten broeden gezamenlijk. Zowel de man als de vrouwe nemen het broeden voor hun rekening. Zo ook de Middelste bonte specht. Vanmorgen was ik getuigen van de aflossing van de Middelste bonte spechten bij het broeden. Aanvankelijk was het vrouwtje nog niet van plan om haar neurt aan het mannetje over te dragen. Op de video is goed te zien dat ze op de man in pikt om hem weg te jagen. Een tijdje later mocht hij wel het nest in.

Het vrouwtje stribbelde weg even tegen, maar de Middelste bonte spechten broeden toch echt samen.

Zaterdag 11 april 2020 filmde ik het uithakken van de nestholte. Vanmorgen zag ik dat ze elkaar aflossen bij het broeden. Dit is een vastberaden koppen die het nest tot een goed einde zal brengen. Het vrouwtje legt drie tot acht eieren, die op houtspaanders worden gelegd. De eieren zijn zuiver wit, want holenbroeders hebben geen schutkleur voor de eieren nodig. Na 16 dagen broeden komen de eieren uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechtengat. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

Tijdens het broedseizoen zijn het mannetje en vrouwtje meestal monogaam. Tussen mannelijke spechten bestaat er veel rivaliteit, wat vaak gepaard gaat met agressief gedrag. Deze rivaliteit blijft zelfs nadat er koppels zijn gevormd nog vaak voortduren. Na de broedperiode bestaat er een lossere band tussen de broedparen. Veel middelste bonte spechten vernieuwen het volgende broedjaar hun band opnieuw.

De Roodborst zit te zonnen na een bad

De conditie van het verenkleed van een vogel is van het grootste belang. Roodborsten nemen vaak een bad, waarna ze hun veren strak strijken en daarna in de zon verder opdrogen.

Het bestaat uit diverse laagjes veren die luchtig en dakpansgewijs over elkaar heen liggen, een ingenieus systeem van temperatuurregulering. Dicht op het lichaam zijn de veertjes donszacht, verder naar buiten steviger en licht vettig, waterdruppels glijden er zo af. Als het koud is krijgt een roodborst kippenvel, waarbij zijn veren enigszins uit elkaar gaan staan en er meer ruimte ontstaat voor lucht die de warmte van zijn lichaam vasthoudt. Daarom zitten vogels in de winter als een dik bolletje. Roodborsten nemen regelmatig een zand- water- en/of zonnebad. Ze weten ook precies hoelang ze in de zon kunnen blijven zitten. Na elk zand- of waterbad pikken en krabben ze met hun snavel en pootjes ijverig tussen de veren om stof en parasieten te verwijderen, waarna ze door heftig schudden en fladderen de laatste stofjes van zich af werpen.

Natuurlijke nestholte van een Pimpelmees

Zo had ik een nestholte van een Pimpelmees niet verwacht. Nadat een stam van een Els is afgezaagd is de kern van de stronk weggerot, en net daar heeft een Pimpelmees een nest in gebouwd. Na de foto's die ik gisteren maakte met mijn pocketcamera (Nikon Coolpix 9900S), maakte ik vandaag een video.

Pimpelmezen zijn holenbroeders. De meeste kennen de Pimpelmees omdat ze veel in onze tuinen voor komen, maar de meeste zitten toch echt in de vrije natuur. Daar zitten ze in oude nestholtes van spechten of in holtes die ontstaan zijn door het uitrotten van afgebroken of afgezaagde boomtakken. Als het oog dat over blijft uit rot ontstaat er een holte, waar de mezen nog wat zacht rot materiaal weg halen.

Oog in oog met een reegeit

Reeën komen veel voor in Nederland, maar ze zijn erg schuw. Tijdens het filmen van de Pimpelmees die in een natuurlijke holte woont, zag ik een Ree geit. Hij keek mij recht in de ogen aan, en bleef lange tijd stil staan. Op een gegeven moment nam zij de benen. Reeën zijn geen zeldzaamheid op Landgoed Wellenseind.

Een poos stond deze reegeit te kijken, afwegend wat te doen.

Landgoed Wellenseind is misschien wel de beste plek in de Kempen om Reeën te gaan zoeken. Er leeft een grote populatie die weinig gevaar kent, waardoor de dieren zich goed laten bekijken. De ree heeft een zandgele tot roodbruine zomervacht. Volwassen dieren hebben geen vlekken, jonge kalfjes wel. De ree heeft een kop-romplengte van 95 tot 140 centimeter, een lichaamsgewicht van 16 tot 35 kilogram en een schofthoogte tussen de 60 en de 90 centimeter. Mannetjes zijn over het algemeen groter dan vrouwtjes. Mannetjes hebben gemiddeld een schofthoogte van 64 tot 67 centimeter, vrouwtjes van 63 tot 67 centimeter.

De ree is geen grazer zoals een hert, maar een "knabbelaar": hij eet bramen, bessen, twijgen, scheuten, knoppen en loten van struiken en bomen, als rozenstruiken en coniferen, kruiden, grassen, bladeren, noten, paddenstoelen en landbouwgewassen als tulpen, granen en kropgewassen. 's Zomers voedt hij zich ook met jonge blaadjes. De ree is voornamelijk in de schemering actief. Van september tot april is hij voornamelijk 's nachts actief. Van mei tot augustus is hij ook overdag actief, vooral in gebieden waar hij niet wordt verstoord.

Broedende Zwarte spechten lossen elkaar af

Gisteren vond ik een nestholte van een Zwarte specht. Ik twijfelde of het een nieuwe of een oude holte was. Vanmorgen werd het duidelijk, het is een nieuwe holte. Ik hoorde de Zwarte specht roepen en tegen een boom landen. Ik ben daarom post gaan vatten, en het wachten was begonnen. Met een camouflagedoek over mij en de camera heen, kon ik onopvallend beelden maken van het koppel, die elkaar aflossen bij het broeden. Om beurten nemen zowel het vrouwtje als de man het broeden voor hun rekening.

De broedende Zwarte spechten lossen elkaar af

Het vrouwtje legt één keer per jaar 3 tot 5 eieren. Het broeden duurt 12 tot 14 dagen, waarna de kuikens 3 tot 4 weken in het nest blijven voordat ze uit vliegen. Het vrouwtje werd na 2 tot 2,5 uur afgelost door het mannetje. Zo'n 2 tot 2,5 uur later kwam het vrouwtje weer terug, en mocht het mannetje zijn vleugels gaan strekken en wat te eten gaan zoeken.

De zwarte specht (Dryocopus martius) is de grootste specht die ons land kent. Het is de enige uit het geslacht Dryocopus. Hij is eenvoudig te herkennen aan zijn grote formaat, zijn zwarte verenkleed met rode kopkap en zijn typische roep. De man heeft een geheel rode kruin, vanaf het voorhoofd tot achter zijn kruin. Bij het vrouwtje is alleen de achterkruin rood. De zwarte specht is een geheimzinnige bosvogel met een teruggetrokken levenswijze. Kan elk jaar een nieuw nest uithakken in dikke loofbomen. Zo biedt de zwarte specht holten voor bosuilen, boommarters en vele andere soorten. Ze zijn schuw en vliegen snel weg zodra ze een mens waarnemen, of blijven uit het zicht aan de andere kant van de boom. De roffel van de zwarte specht is langzamer, langer en zwaarder dan de grote bonte specht.

Middelste bonte specht hakt nestholte in wilg

Gisteren ontdekte ik een Middelste bonte specht die een nestholte aan het uithakken was in een wilg, zo'n 9 à 10 meter boven de grond. De snavel van de Middelste bonte specht is korter als die van de Grote Bonte Specht en heeft opvallende ronde kop met geheel rode kruin. Deze is te verwarren met jonge Grote Bonte spechten, die ook ene geheel rode krui hebben. De anaal streek is roze van kleur. Vanmorgen ging ik terug en filmde en fotografeerde ik deze prachtige specht met een professionele camera.

Nadat de Middelste bonte specht is aan komen vliegen kruipt hij naar de holte, waar het hakken weer begint.

Maar hoe kan het dat de specht geen hoofdpijn krijgt van het hakken?
De specht is daar speciaal op gebouwd. Met zeer hoge snelheid hakt een specht zijn snavel in op het hout, waarbij zijn kop abrupt tot stilstand komt. Tijdens het kloppen ondervindt zijn hoofd zo een vertraging tot wel 1200 G (1200 keer het gewicht van zijn lichaamsdeel). Wij zouden dat niet overleven maar de specht wel. De vertraging van de spechtenkop is vele malen sterker dan die van een frontale autobotsing.

De onderzoekers So Sang-Hee Yoon en Sungmin Park van de Berkeley Universiteit in Californië wilden graag weten hoe het komt dat de specht geen hoofdpijn krijgt van die enorme klappen. Daarom besloten ze een spechtenkop te bekijken in een CT scanner die een driedimensionaal beeld van de kop maakt. De onderzoekers ontdekten vier belangrijke onderdelen in de spechtenkop die de klappen kunnen opvangen.

• 1. De snavel is zeer sterk maar elastisch.
• 2. Tussen de snavel en de hersenen van de specht zit een laag poreus bot. Deze koraalachtige laag absorbeert lage-frequentie-trillingen, waardoor deze niet doordringen tot de hersenen.
• 3. Onder aan de tong van de specht zit een elastische ondersteuning, die doorloopt over de hele schedel. Dit tongbeen verdeelt de klap gelijkmatig over de hele schedel.
• 4. Tussen de schedel en de hersenen zit een zeer dunne laag hersenvocht, waardoor er minder trillingen worden doorgegeven van de schedel naar de hersenen.

Deze vier verschillende mechanismen zorgen er samen voor dat de hersenen van de specht goed beschermd zijn tegen het kloppen. En dat de spechten koppijnloos door het leven gaan.

Middelste bonte specht hakt een nestholte

De Middelste bonte specht is iets kleiner dan Grote Bonte Specht. Snavel is korter en heeft opvallende ronde kop met geheel rode kruin. Deze is te verwarren met jonge Grote Bonte spechten, die ook ene geheel rode krui hebben. De anaal streek is roze van kleur. Het territorium wordt afgezet met roffelen.

De kop van de specht is speciaal aangepast om op het hout van een boom in te hakken. Vooral de man hakt veel op en in bomen. De man is degene die de nestholte uit hakt, tussen de drie meter, tot zes meter boven de grond in voornamelijk afgestorven boomstammen of takken. Dit hakken kan enkele weken duren. De opening is rond. Het vrouwtje legt drie tot acht eieren, die op houtspaanders worden gelegd. De eieren zijn zuiver wit, want holenbroeders hebben geen schutkleur voor de eieren nodig.

Na 16 dagen broeden komen de eieren uit. Als de jongen wat ouder worden komt er behoorlijk wat gekwetter uit het spechtengat. Dit bedelgedrag zet de ouders aan tot voeren. Na drie weken vliegen de jongen uit.

De video is opgenomen met een pocketcamera. Morgen ga ik terug met professionele apparatuur.

Wil je op de hoogte blijven van de nieuwe artikelen, klik dan op VOLGEN